Kuiken (PvdA) en Klaver (GroenLinks): ‘De VVD ziet ook dat wij momentum hebben’

Het antwoord komt snel en is afgemeten: ‘Nee.’ Anders dan een aantal prominente partijgenoten is Attje Kuiken nog geen lid geworden van GroenLinks. “Ik ben partijleider van de PvdA en Jesse van GroenLinks,” zegt ze, wenkend in de richting van collega Jesse Klaver, die ook nog geen PvdA-lidmaatschapskaart heeft ingevuld.

Maar u wordt toch niet automatisch leider van GroenLinks als u lid wordt?

Klaver, grappend, tegen Kuiken: “Mag wel.” Dan serieus: “We vinden het een prachtig initiatief dat leden over en weer lid worden.”

Kuiken: “Ja, superleuk.”

De partijen van Kuiken en Klaver werken sinds 2021 nauw samen. Bij de Provinciale Statenverkiezingen doen PvdA en GroenLinks nog mee met twee aparte lijsten, alleen in Zeeland is er een gezamenlijke lijst. In de Eerste Kamer moeten de twee partijen straks één fractie gaan vormen. Wie daarvan de leider wordt en of diegene afkomstig is van de partij die straks het grootst wordt, is aan de fractie zelf, zeggen Kuiken en Klaver.

Linkse samenwerking loopt vaak mis als de ene partij groter wordt dan de ander.

Kuiken: “We hebben veel cynici achter ons gelaten. Ik mag dat zeggen, omdat ik als laatste aan boord ging. Bij de formatie werd gedacht: we laten elkaar wel los. Bij de wisseling van de wacht bij de PvdA was het: het gaat niet lukken. Zelfs bij de Algemene Politieke Beschouwingen werden nog pogingen ondernomen ons uit elkaar te spelen, dat is allemaal niet gebeurd. We doen dit samen omdat we denken dat we tegen de versplintering in een vuist kunnen maken en we doen dit omdat we inhoudelijk iets willen met dit land.”

Klaver: “Deze verkiezingen doen ertoe, maar hierna stopt het niet. We kunnen een basis leggen voor de komende vijf jaar. Als het lukt om de grootste te worden, kunnen we het beleid echt bijsturen en leggen we de basis voor het komende kabinet.” Kuiken: “Dat is dan een doorkijk naar de Tweede Kamerverkiezingen.”

Droomt u ook al van Frans Timmermans als lijsttrekker van een gezamenlijke lijst in 2025?

Klaver: “Ik droom ervan dat wij heel sterk zijn. Dat we de grootste worden. Wie daar de leider van wordt, zullen we wel zien.”

Zijn jullie kwartiermakers? Of gaan jullie zelf een gooi doen naar het lijsttrekkerschap?

Kuiken: “Je moet nooit wat uitsluiten in het leven. Misschien is het wel Jesse, misschien ben ik het wel. We gaan eerst deze verkiezingen winnen. Daarna staan alle opties open.”

Dat verkiezingswinst op 15 maart mogelijk is, liet een peiling van I&O Research vorige maand zien. De combinatie PvdA/GroenLinks zou net als de VVD de grootste partij kunnen worden. Reden voor VVD-leider Mark Rutte om in een interview met De Telegraaf te waarschuwen voor wat hij ‘de linkse wolk’ noemt. Winst voor PvdA en GroenLinks zou volgens hem ‘slecht nieuws betekenen voor de hardwerkende Nederlander’.

Dat de grootste partij van Nederland het linkse duo als tegenstander uitkiest voelt als een geschenk, al zeggen ze dat niet hardop. Kuiken: “Het geeft aan dat de VVD zelf ook ziet dat wij momentum hebben, dat wij inderdaad de grootste kunnen worden. Rutte waarschuwt voor allerlei zaken. Maar hoe mooi zou het zijn als wij mensen zekerheid kunnen bieden door tijdelijke huurcontracten te verbieden of een ‘tochtkorting’ op de huur af te dwingen bij slecht geïsoleerde huizen. Ik snap wel dat de VVD en huisjesmelkers dan denken: chips, dat past ons niet.”

Klaver: “Dat waren best grote woorden die de VVD gebruikte. Je moet maar durven. De VVD heeft de afgelopen jaren het land in tweeën gespleten. De verschillen tussen mensen met veel vermogen en zonder zijn groot gemaakt. De VVD is een partij voor miljonairs: het gemiddelde vermogen van de rijkste 1 procent is onder Rutte gestegen van 4 naar 6 miljoen.”

De premier denkt dat jullie maar liefst negen belastingen gaan verhogen.

Kuiken: “Absoluut gaan we de belastingen verhogen! Op vermogen en winst. Het zou toch prettig zijn als een schoonmaker ook eens een appeltje voor de dorst bij elkaar kan sparen.”

Klaver: “Wij zien dat veel mensen die een normaal salaris hebben bijna niet meer kunnen rondkomen. Met onze plannen kiezen wij ervoor miljonairs zwaarder te belasten. Als jij de afgelopen jaren 2 miljoen in vermogen er op vooruit bent gegaan, ja sorry, dan mag je ook best wat meer belasting betalen.”

Links is er de afgelopen decennia niet in geslaagd de grootste partij te worden, waarom zou dat nu wel lukken?

Beiden vallen stil. Klaver heeft op de werkkamer van Kuiken, waar rode stoelen rond een grote tafel staan, net een hap genomen van een kaneelbroodje.

Kuiken draait zich om naar Klaver: ,,Haha, ik zit op jou te wachten!”

Klaver kauwt snel en slikt: “Wat hier in Den Haag tegenwoordig gebruikelijk is is dat twee mensen zeggen: ‘We hebben ons afgesplitst, want eigenlijk vinden we dat we het op één punt nét beter weten.’ Wij voegen juist de krachten samen. We weten niet of dat het beste is voor de PvdA of het beste is voor GroenLinks, maar dit is wel het beste voor Nederland. Of het nou de mensen zijn van Extinction Rebellion die in actie komen voor klimaatverandering, of de verkopers bij de Bijenkorf of de buschauffeurs: allemaal zien ze dat het anders moet in dit land.”

PvdA en GroenLinks congresseren zaterdag allebei in Den Bosch, in verschillende hallen van de Brabanthallen. Lunch, deelsessies en de campagneaftrap doen de partijen samen. In een filmpje op sociale media moedigen Kuiken en Klaver hun partijleden aan om naar het congres te komen. Ze zijn apart gefilmd, maar naast elkaar gemonteerd. Kuiken leest de tekst enthousiast voor, bijna vrolijk. Klaver spreekt dezelfde woorden ingetogener uit, aanmerkelijk minder blij.

Tijdens het gesprek is de dynamiek anders, in elk geval non verbaal. Klaver maakt grapjes, stoot Kuiken soms enthousiast aan. Kuiken kijkt serieus, maakt weinig oogcontact met Klaver.

Toen u fractievoorzitter werd, trapte u qua linkse samenwerking op de rem. Waar is uw rechtervoet nu?

Kuiken: “Daar herken ik me niet in. Ik heb nooit op de rem gestaan.”

Klaver: “Een kant van Attje die ik vanaf dag één heel erg waardeer is haar volstrekte eerlijkheid. Ik heb nooit een rem ervaren. Ze zei: ‘Luister, ik zag niet helemaal aankomen dat ik nu fractievoorzitter zou zijn. Ik heb iets in te halen, dus je gaat me even niet horen over samenwerking.’ Ik vond het supereerlijk en heel begrijpelijk. En je bent er sneller op teruggekomen dan je mag verwachten voor iemand die zo in het diepe wordt gegooid.”

U vond Klaver niet een betweter die schone handen hield, terwijl de PvdA regeringsverantwoordelijkheid nam?

Kuiken: “Helemaal niet. Maar het is ook niet zo dat ik Jesse persoonlijk nou zo goed kende.”

Kunt u inmiddels ook lezen en schrijven met mevrouw Kuiken?

Klaver: “We kunnen lezen en schrijven. Met elkaar dan hè? Ik wist niet zoveel van Attje, behalve dat ze een vakvrouw is. Op gezamenlijke bosdagen met onze fracties leer je elkaar beter kennen. Daar kwam ik er achter dat ze niet alleen een vakvrouw is, maar ook een heel gezellig....”

Kuiken: “...en ze kan voetballen.”

Klaver: “Zo’n samenwerking moet inhoudelijk matchen, maar je moet ook plezier met elkaar hebben.”

Kuiken: “We maken elkaar ook beter. Wij discussiëren ook eindeloos, wekelijks en soms dagelijks zitten we bij elkaar aan tafel. Jesse heeft iets van: dáár gaan we naar toe. Dat vind ik mooi, dat inspireert. Maar dan zeg ik: hoe doen we dat dan? Dat versterkt elkaar en verbindt.”

Klaver: ,,Het enige verschil is dat we vroeger twee aparte conclusies trokken en nu samen tot een conclusie komen. De dagen dat het in de politiek zwart of wit is, zijn op de vingers van één hand te tellen. Meestal zijn er allerlei argumenten voor en tegen te noemen. Als je samen bezig bent met standpuntbepaling, kom je erachter dat de verschillen niet zo groot zijn.”