Kan de vlag al uit? En nog zes vragen over de geschrapte eindexamens

Geen centraal eindexamen, toch een diploma. In deze coronacrisis breekt nood wet. Eindexamenkandidaten vmbo, havo, vwo en gymnasium kunnen volgens onderwijsminister Slob toch ‘een volwaardig diploma’ krijgen, waarmee ze gewoon terechtkunnen op mbo, hogeschool of universiteit.

1. Hoe krijg je een volwaardig diploma als je geen eindexamen hoeft te maken?

Wie slaagt of zakt wordt nu bepaald op basis van de schoolexamens, de toetsen die gedurende het laatste jaar worden afgenomen. Tellen die normaal voor de helft van het eindcijfer, nu bepalen de schoolexamens 100 procent van het eindcijfer.

2. Ik zit in een eindexamenklas. Kan ik nu stoppen met leren?

Nee. Volgens minister Arie Slob voor Basis- en Voortgezet Onderwijs kunnen alle eindexamenleerlingen aan het werk blijven – tenzij de school zegt dat je klaar bent. “Blijf leren,” stelde de ChristenUnie-bewindsman dinsdag bij zijn persconferentie. Scholen die nog schoolexamens moeten afnemen, krijgen daarvoor langer de tijd zodat zij dat veilig kunnen organiseren. Tot begin juni mogen scholen examens afnemen. Het liefst niet fysiek op school, maar op afstand.

3. Hebben de eindexamenkandidaten die hoopten met het eindexamen de cijfers nog op te krikken pech?

Voor hen is het nieuws een domper: die kans krijgen ze niet. Wel kan het zijn dat zij een aantal herkansingsopties krijgen om slechte cijfers alsnog te compenseren. Dat moet nog worden uitgewerkt.

4. Dus de school bepaalt of iemand slaagt of zakt?

Daar komt het wel op neer. Uit de brief die minister Slob dinsdag naar de Tweede Kamer stuurde blijkt dat scholen een grote mate van vrijheid krijgen. Zij mogen het programma van toetsing en afsluiting aanpassen en ‘toewerken naar een beeld van de leerling’ – dat mag ook op basis van de cijfers en gegevens die tot nu toe bekend zijn. Slob spreekt begrip uit voor scholen die ‘in de huidige situatie’ er niet in slagen nog schoolexamens af te nemen. De beslissing of zij een diploma krijgen, mag dan ook worden genomen aan de hand van de schoolexamens die al werden gemaakt vóór het coronavirus in Nederland uitbrak.

5. Ik zag al vlaggen, kan dat?

Formeel niet. Zelfs op middelbare scholen waar alle schoolexamens al zijn gemaakt, kan dat nog niet officieel worden gemeld. De nieuwe regeling voor slagen of zakken moet immers nog worden gemaakt en het is nog niet bekend hoe leerlingen in beroep kunnen als zij het niet eens zijn met de beslissing van de school. Dat op sommige scholen leraren al met scholieren belden met goed nieuws, daar wil een woordvoerder van Slob niet op ingaan. “Wij gaan daar geen uitspraken over doen.”

6. Was er geen gedoe over de schoolexamens?

Ja. Daarom is de beslissing om zo’n groot belang toe te kennen aan de schoolexamens ook opvallend. De Onderwijsinspectie concludeerde vorige maand nog na een een omvangrijk onderzoek dat de schoolexamens in 70 procent van de onderzochte scholen te wensen overliet. Zo voldeden de toetsen op de helft van de scholen niet aan de wet omdat bijvoorbeeld niet duidelijk was wat werd getoetst. Dat onderzoek kwam voort uit het diplomadebacle op VMBO Maastricht, waar in 2018 allerlei misstanden met de schoolexamens aan het licht kwamen.

7. Hoe wordt er op het besluit gereageerd?

Grotendeels met begrip en opluchting. De koepel van middelbare scholen, de VO-raad, pleitte maandag zelf al voor het schrappen van de eindexamens. Zij adviseren scholen om in elk geval tot 6 april, de datum tot wanneer de scholen hoe dan ook zijn gesloten, geen toetsen op school af te nemen.

Ook scholierenorganisatie Laks is blij. “Onder deze omstandigheden zou de voorbereiding te zeer verstoord worden en zouden er te veel ongelijke situaties tussen scholieren en tussen scholen ontstaan,” vindt voorzitter Pieter Lossie.

Uit een enquête onder 25.000 eindexamenleerlingen bleek al dat er grote zorgen waren over de eindexamens. Driekwart van de scholieren noemde de voorbereiding via afstandsonderwijs ‘minder goed’ ten opzichte van regulier onderwijs. “Natuurlijk is nog niet alles duidelijk. Over de centrale examens is er nu in elk geval geen onzekerheid meer.”