Kabinet heeft na vier uur overleg wel idee waar onvrede van kiezer vandaan komt
Het mocht vooral geen crisisoverleg heten, maar de top van het kabinet was dinsdagavond bijeen om een ‘antwoord’ te vinden op de verkiezingswinst van BBB. Die heeft brede onvrede bij de kiezer zichtbaar gemaakt, denken de ministers.
Na vier uur van overleg, toonde premier Mark Rutte zich zoals hij dat het liefst doet: vol plannen, vol energie. In ‘goede sfeer’ was een ‘fundamenteel gesprek’ gevoerd, waarbij partijen ‘niet tegenover, maar naast elkaar’ hadden gestaan. “Alles in goede sfeer.”
Met die hier-is-niks-aan-de-hand-houding was het overleg ook al begonnen. “Dit is geen crisis,” aldus CDA- staatssecretaris Marnix van Rij vooraf. En staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) maakte het helemaal bont: “Waarom ik hier ben? Ik weet het niet, ik ben gevraagd. Er is geen agenda, we gaan eens kijken waarom mensen niet op ons hebben gestemd.”
Want dat was de aanleiding voor het overleg op het ministerie van Algemene Zaken. Coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie verloren bij de Statenverkiezingen, tegenstrever BBB boekte een mega-overwinning. De vragen dinsdagavond- boven een Italiaans buffet - welk onbehagen luidde die winst precies in? En: wat nu?
Diepere laag
Waar Rutte na een paar uur vergaderen mee kwam, is dat het kabinet het ‘signaal’ van de kiezer voortkomt uit verschillende problemen. “Dan gaat het over de afwikkeling van de schade in Groningen, over het herstellen van de Toeslagenaffaire, dat moet sneller. Maar ook over stikstof: hoe zorgen we dat we van praten over data komen tot het zo snel mogelijk terugdringen van stikstof, zodat er weer ruimte komt.”
En, benadrukte Rutte, er is een diepere laag. “Namelijk ook de vraag: is de politiek er wel voor iedereen in Nederland? Ook voor mensen die wonen buiten de Randstad? Daar zijn problemen met aanrijtijden van ambulances, van politieauto’s. Zijn er wel voldoende scholen en wordt er voltijd lesgegeven? Mensen vragen zich af: is die politiek niet te veel met zichzelf bezig, is de politiek er wel voor iedereen?”
Met zo’n brede analyse is Rutte - die als voorman van het kabinet na het gesprek het woord deed namens alle ministers- er natuurlijk nog lang niet. De vraag blijft: hoe dan? En tegen welke prijs?
In ieder geval niet meteen het coalitieakkoord openbreken, lijkt het. Vooral D66'ers houden daaraan vast. Zoals D66-staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) voorafgaand aan het gesprek: ,,Het coalitieakkoord openbreken? Nee, dat is ons huwelijkscontract.”
Maar wat dan?
Want de zege van BBB zet in provincies wél meteen het stikstofbeleid onder druk. Die partij gelooft niet in de noodzaak tot reductie voor 2035, terwijl D66 juist haast wil maken en op 2030 al resultaat wil zien. CDA-leider Wopke Hoekstra, afgestraft bij de verkiezingen, zei daarom eerder al dat er toch echt gekeken moest worden ‘naar de grote dossiers’. Lees: dus ook naar het stikstofbeleid. Maar die woorden herhaalde hij daarna niet meer zo stellig. En ook Rutte erkende dat er over jaartallen niet gesproken is dinsdagavond. “Dat was niet het gesprek dat wij vanavond voerden. Het was fundamenteler.”
Bij de inloop van het kabinetsoverleg wilden de ministers maar weinig kwijt
Vrijdag
Zo blijft het vaag wat Rutte's woorden waard zijn: vrijdag moet meer duidelijk worden als het kabinet met een brief aan de Tweede Kamer komt. Maar zelfs dan nog zal niet alles helder worden: het beraad van gisteren was de eerste van een reeks.
Het kabinet liet gisteren vooral zien van koers te willen veranderen, zonder meteen te gaan ruziën. Een alternatief is er ook niet echt: alle coalitiepartijen verloren bij de Statenverkiezingen, nu Kamerverkiezingen laten houden, is vragen om een nieuw pak rammel. Dus is het tijd kopen, hetgeen slaagde. Zo werd het Italiaanse buffet niet het laatste avondmaal van Rutte IV.
