Kaag ziet CU niet zitten, andere D66’ers sluiten partij niet uit

Het was een pijnlijke opmerking. Kort nadat politiek leiders Sigrid Kaag (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie) vorige week samen bij informateur Mariëtte Hamer op de koffie waren geweest, antwoordde Kaag resoluut op de vraag van een journalist over een mogelijke nieuwe samenwerking met Segers: “Nee, een auto die je parkeert gaat ook roesten als je ‘m niet rijdt. We moeten voortgang boeken.”

De opmerking werd niet gewaardeerd door de ChristenUnie, de partij waarmee D66 op dit moment in het demissionaire kabinet zit. “Daar stonden we wel even van te kijken,” zegt een Kamerlid van de partij. “Zulk woordgebruik. Maar het raakt ons niet echt. Ik vind dat het meer zegt over de afzender dan over ons.”

ChristenUnie-leider Segers reageerde door te zeggen dat hij zich ‘geen geparkeerde auto voelt’. Als hij Kaag was, zou hij ‘nog een stukje doorrijden’, voegde hij eraan toe. “Dan zou ik nog even op zoek gaan naar een beter functionerende auto.” Toch komen Kaag en Segers elkaar morgen alweer tegen. Informateur Hamer ontvangt vrijdagmiddag tegelijkertijd de leiders van alle zes partijen die in beeld zijn voor mogelijke kabinetsdeelname. En daar hoort de ChristenUnie ook bij.

Moeilijke thema’s

In de afgelopen regeringsperiode - samen met VVD en CDA - hebben D66 en ChristenUnie elkaar nooit openlijk de tent uitgevochten. Sterker nog, op allerlei dossiers is vruchtbaar samengewerkt: de aanpak van de klimaatcrisis, versoepeling van het kinderpardon en de opvang van vluchtelingen.

“De afgelopen vier jaar hebben laten zien dat je met de ChristenUnie een heel eind kunt komen,” zegt D66’er en oud-minister Roger van Boxtel. “En als je over moeilijke thema’s afspraken kunt maken, moet het op die manier. Het is dan zeker mogelijk om nog eens vier jaar samen op te trekken.”

Maar rond die moeilijke thema’s wringt het wel. Al tijdens de verkiezingscampagne zei Kaag dat ze ‘vooruit’ wil als het gaat om medisch-ethische kwesties. “Het wetsvoorstel van Pia Dijkstra over voltooid leven willen wij per se in de Tweede Kamer behandeld zien,” zei Kaag in maart. Die wet regelt dat ouderen euthanasie kunnen plegen als zij vinden dat hun leven ‘af’ is. Kaag wil niet gedwongen worden om die wet weer vier jaar in de ijskast te zetten. Ze wil dat het een ‘vrije kwestie’ wordt in de Kamer: de meeste stemmen tellen.

Segers reageerde meteen fel. “Het is een heilloze wet,” zei hij. En Segers vindt het ‘geen begaanbare weg’ om de wet uit te voeren als de ChristenUnie in een nieuw kabinet plaatsneemt. Dat lijkt op een blokkade, waar D66 - als een van de winnaars van de verkiezingen - niet op zit te wachten.

Medisch-ethisch gebied

Toch sluit Kaag de ChristenUnie niet keihard uit als coalitiepartner. “Gert-Jan Segers en ik hebben persoonlijk een goede verstandhouding,” zei Kaag vorige week. “We denken hetzelfde over armoede in Nederland, het belang van onderwijs, verduurzaming en de klimaatopdracht. Maar op medisch-ethisch gebied heeft vier jaar lang alles stilgestaan. Denk aan embryo’s kweken, meerouderschap, familierecht. Ik zie daar geen toenadering.”

D66-prominent Laurens Jan Brinkhorst ziet nóg een breekpunt opdoemen. “Het is evident dat het stikstofprobleem met de ChristenUnie niet wordt opgelost,” zegt de oud-landbouwminister. Volgens Brinkhorst is het noodzakelijk dat het mes in de veestapel gaat. “De afgelopen vier jaar hebben VVD, CDA én boerenpartij ChristenUnie verhinderd dat er op dat vlak échte stappen zijn gezet.”

En dus ziet Brinkhorst graag dat er een kabinet komt met VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks. Die coalitie van vijf partijen heeft ook de voorkeur van Kaag. “Er ligt nu een stikstofwet, maar die is onvoldoende,” stelt Brinkhorst. “PvdA en GroenLinks zijn samen iets groter dan het CDA. Het is dus logisch dat als de VVD het CDA erbij wil, dat D66 de twee linkse partijen erbij moet kunnen krijgen.”

Voorkeursvariant

Maar daar denken VVD en CDA duidelijk anders over. VVD-leider Mark Rutte en CDA-voorman Wopke Hoekstra vinden twee linkse partijen te veel van het goede. Rutte zou het liefst de huidige coalitie voortzetten, dus mét de ChristenUnie erbij. Dat noemde de premier vorige week zijn ‘voorkeursvariant’.

Toch snapt D66-coryfee Jan Terlouw heel goed dat Kaag nu graag met PvdA en GroenLinks wil regeren. “Die partijen zijn wat drastischer als het gaat om de klimaatmaatregelen en veranderingen in de landbouw,” zegt Terlouw. “En dat is ontzettend belangrijk. Maar als die partijen er niet uitkomen, kan ik mij ook voorstellen dat je de medisch-ethische bezwaren tegen de ChristenUnie even opzij zet. Dat je die netelige kwesties uitstelt. Zodat je samen kunt blijven optrekken in klimaatbeleid.”

Terlouw weegt zijn woorden, hij wil géén advies geven aan Kaag. “Ik sta daarvoor te ver van de politiek,” zegt de oud-vicepremier van D66. “Ik vind dat Gert-Jan Segers het prima heeft gedaan,” zegt hij wel over de afgelopen vier jaar.

Ook D66’er en oud-staatssecretaris Jacob Kohnstamm vindt dat ‘er geen enkele reden is om te zeggen dat de ChristenUnie melaats is’. “Het is een buitengewoon fatsoenlijke partij, waarvan allerlei standpunten dichtbij die van D66 liggen,” vindt Kohnstamm. “Maar Kaag heeft gelijk als zij zegt dat medisch-ethische kwesties een vrije kwestie moeten zijn. Bij dit soort onderwerpen moeten Kamerleden in alle vrijheid hun eigen morele overtuiging kunnen laten gelden.”

Driekwart

Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat 23 procent van de D66-kiezers niets voelt voor een voortzetting van de huidige coalitie met ChristenUnie. Ruim driekwart van de D66-kiezers wijst een nieuw kabinet met de partij van Segers dus niet af. “Maar ik weet niet of dat percentage hetzelfde blijft als duidelijk wordt dat er de komende vier jaar niets verandert op medisch-ethisch gebied,” zegt Kohnstamm.

Hij vindt het gek dat VVD en CDA niet willen regeren met PvdA en GroenLinks. “Daar zit geen enkele logica in. Als je met de ChristenUnie gaat regeren, heb je geen meerderheid in de Eerste Kamer. Met de twee linkse partijen heb je die meerderheid wél. Door PvdA en GroenLinks zo hard af te wijzen, gaan die partijen straks torenhoge eisen stellen aan steun in de senaat. Het kabinet kan dan fluiten naar de meerderheid.”

Voor D66-prominent Van Boxtel is het niet gezegd dat PvdA en GroenLinks samen in een nieuw kabinet komen. “Ik vind het toch wel vreemd dat zij elkaar zo vasthouden,” zegt hij. “Ik bedoel: fuseer dan. Nu snap ik wel dat VVD en CDA de kont tegen de krib gooien. Het verleden heeft uitgewezen dat als twee honden vechten om een been de derde ermee heen gaat. En ja, die derde zou uiteindelijk best wel eens de ChristenUnie kunnen zijn.”