Nieuws
Hoogleraar: ‘Acceptatie overgewicht is niet zonder gevaar’
Nederlanders met ernstig overgewicht zijn tevredener over hun lijf dan enkele jaren geleden, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek vast. Dat is goed voor het mentale welzijn, maar het kan ook een bedreiging van de gezondheid zijn, zegt hoogleraar Liesbeth van Rossum.
Van de Nederlandse volwassenen met obesitas is 26 procent tevreden met het eigen gewicht, zo blijkt uit een peiling van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) die werd uitgevoerd in de periode 2018-2020. In de vorige meetperiode (2015-2017) was 22 procent tevreden; een toemane van vier procentpunt.
Meer mensen met obesitas gaan mentaal minder gebukt onder hun ziekte, zegt Van Rossum die naast hoogleraar obesitas ook werkt als internist-endocrinoloog in het Erasmus MC. Want laat er geen misverstand over bestaan, zegt ze: flink overgewicht als gevolg van te veel buikvet is een ziekte.
Honderden aandoeningen
Lichaamsvet is een orgaan op zichzelf met belangrijke functies voor de aanmaak van hormonen, het immuunsysteem en energieregulatie, legt Van Rossum uit. Te veel buikvet leidt tot disfunctioneren. “Het hangt samen met meer dan tweehonderd aandoeningen, van diabetes type 2 en hartziekten tot depressie, kanker en gewrichtspijn.”
Obesitas is complex en kent diverse oorzaken. Vaak speelt een ongezonde leefstijl een rol, maar er zijn ook tal van andere oorzaken. Van Rossum: “Mensen hebben hun gewicht niet altijd geheel zelf in de hand, maar helaas denkt de buitenwereld daar anders over.” Dat leidt tot discriminatie, stelt ze. Mensen met obesitas hebben slechtere perspectieven op een baan, worden gezien als lui of ongedisciplineerd en schamen zich.
Als reactie op ‘fat-shaming’ gingen obese mensen hun lichaam juist nadrukkelijk tonen: de zogeheten bodypositivitybeweging. Mayra Louise de Wilde wordt op grond van de vele foto’s op haar eigen sociale media tot die beweging gerekend. In haar boek Op je lijf geschreven stelt ze dat ze het jojoën in gewicht zat is. Ze heeft haar kilo’s aanvaard; een voorwaarde voor een positiever zelfbeeld en een gelukkiger leven.
De Wilde is ‘voorzichtig positief’ over de constatering van het CBS. “Het is beter om positief of neutraal ten opzichte van je lijf te staan, dan negatief. Je zorgt beter voor je lichaam als je er geen hekel aan hebt. Maar ik zie nog veel ontevredenheid om mij heen.”
Wenselijkheid
Van Rossum kijkt tweeledig aan tegen het positievere zelfbeeld van zwaarlijvigen. Als mensen hun gewicht met een gezondere leefstijl, een medicamenteuze of maagverkleinende behandeling hebben verlaagd, maar desondanks te dik blijven, vindt ze een positief zelfbeeld gunstig. Het streefgewicht is dan niet haalbaar. “Maar ik vind het ongunstig als mensen bewust niets hebben ondernomen en toch tevreden zijn. Onvrede kan de aanzet zijn om iets aan je gewicht te doen. Medisch is dat wenselijk. Ernstig overgewicht voorspelt meer ziektelast en een korter leven.”
Het probleem met het onderzoek van het CBS is dat het geen onderscheid maakt tussen de twee groepen die Van Rossum schetst. “Daarom kan ik niet zeggen of ik de toegnomen tevredenheid goed of slecht nieuws vind.”
De bodypositivitybeweging kan mensen met obesitas goed steunen, maar moet het artsen niet onmogelijk maken zwaarlijvigheid aan te kunnen kaarten, stelt Van Rossum. Ze krijgt bijval van Elske van den Berg, klinisch psycholoog bij Novarum, een Amsterdams centrum voor eetstoornissen en obesitas. “Op congressen hoorde ik dat je obesitas van de body-positivit beweging geen aandoening of ziekte mag noemen. Dat is onterecht. Het is een sensitief onderwerp dat tact vergt, maar je moet het wel kunnen bespreken om er iets aan te doen.”
14 procent van de Nederlandse bevolking heeft ernstig overgewicht
Ongeveer de helft van de Nederlanders van 20 jaar en ouder heeft overgewicht. 37 Procent heeft matig overgewicht, uitgedrukt in een Body Mass Index van 25-30. 14 Procent heeft ernstig overgewicht of obesitas: een BMI van 30 of hoger. Je berekent het BMI door het gewicht in kilo’s te delen door de gekwadrateerde lengte in meters.
Mannen hebben vaker overgewicht dan vrouwen: 54 tegen 48 procent. Vrouwen hebben vaker obesitas dan mannen (16 procent, tegen 13 procent).
Overgewicht en obesitas komen steeds vaker voor, vooral door een ongezondere leefstijl. Ter vergelijk: ruim dertig jaar geleden, in 1990, was niet 14 procent van de Nederlanders obees, maar slechts 6. Buiten het feit dat obesitas de gezondheid van individuen aantast, drukt het ook op het zorgbudget.
“Je kunt je zelfs afvragen of lockdowns nodig waren geweest als er geen chronische pandemie van overgewicht was geweest,” aldus hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum. Mensen met obesitas worden ernstiger ziek van Covid.
