Het kabinet is pijnlijk afhankelijk van de goede wil van Nederlanders

Het was de week van de vervroegde terugkeer van Mark Rutte en Hugo de Jonge van vakantie. De noodzaak kwam enkele weken geleden al om de hoek kijken, toen de coronacijfers begonnen te stijgen. Aanvankelijk heel langzaam, inmiddels veel sneller.

Een groepje wetenschappers pleitte vorige maand al voor snelle aanscherping van de maatregelen. Als de trend niet wordt gestopt en we weer richting een lockdown gaan, zullen politiek en media daarop terugkomen. Had het kabinet niet eerder in actie moeten komen?

Een andere vraag is of de aanscherping afdoende is. Een veeg teken is dat de GGD Amsterdam voorlopig stopt met het nabellen van contacten van besmette personen. Dat is nu juist het hart van de verdedigingslinie tegen een tweede golf. Het lijkt erop dat de handdoek in de ring wordt geworpen: het groeiend aantal besmettingen is niet meer bij te benen.

Jongeren als mikpunt

Dat staat haaks op de verzekering van de hoofdstedelijke GGD – nog geen twee weken geleden uitgesproken in Het Parool – dat de dienst ‘heel sterk’ uitgerust is. Het staat ook haaks op de vele mooie woorden die minister van Volks­gezondheid De Jonge regelmatig uitspreekt over de slagkracht van de GGD’s. Het draagt niet bij aan de hoop dat bijvoorbeeld de scholen na de vakantie weer zonder al te veel problemen leerlingen kunnen ontvangen.

Bij de nu genomen maatregelen zijn aankomende studenten hard geraakt. Jongeren zijn dezer dagen het mikpunt van critici die hen onverantwoord gedrag in de schoenen schuiven. Begrijpelijk, afgaande op het groeiend aandeel jongeren dat besmet raakt met Covid-19. Maar volwassenen die niet voor een nieuwe fase in hun leven staan of bezig zijn met het ontdekken van zichzelf en de wereld, hebben ook makkelijk praten. De coronabeperkingen betekenen voor hen minder snel een ingreep die hun leven voor langere tijd bepaalt.

Op andere terreinen waar het kabinet in actie komt, ligt de opvallende nadruk op het overtuigen van mensen. Of het nu gaat om de teststraat op Schiphol, meewerken aan bron- en contactonderzoek of thuisquarantaine: het staat of valt met de bereidheid van de bevolking om mee te werken.

Dat is logisch met het oog op het draagvlak. Goede argumenten zijn beter dan boetes. Ook begrijpelijk vanuit het oogpunt van politici die volgend jaar weer naar de kiezersgunst dingen. Hoe ver durf je te gaan bij het tegen de haren in strijken van het electoraat? Daar komt bij dat voor Rutte als liberaal vrijheid van het individu een belangrijk uitgangspunt is ­– hoe soepel hij ook met zijn principes omgaat.

Haken en ogen

Misschien nog wezenlijker zijn alle restricties op het terrein van wetgeving en internationale verdragen. Dat speelt voor burgemeester Halsema ook bij de mondkapjes. De kans is groot dat de rechter gehakt maakt van boetes voor het niet dragen van mondkapjes.

Er kleven ook juridische haken en ogen aan de wens van critici om dwingender te werk te gaan jegens mensen die adviezen over thuisquarantaine negeren. Wat dat betreft heeft Rutte een punt: uiteindelijk staat of valt het welslagen van het coronabeleid met de medewerking van de bevolking.

Maar de nadruk die hij daarop legt, oogt ook machteloos. Hetzelfde geldt voor het overhevelen van bevoegdheden naar burgemeesters. Met als bijkomend risico dat elke stad zijn eigen koers vaart. Dat zal niet bijdragen aan de inzichtelijkheid van het beleid.

De redding kan gelegen zijn in de mogelijkheid dat door voortschrijdende kennis coronapatiënten beter te behandelen zijn en de druk op de ic’s meevalt, ook als het aantal besmettingen blijft stijgen.