Helft Nederlanders wil krimp luchtvaart, maar kabinet werkt nog altijd aan groei

Dat blijkt uit de jaarlijkse enquête die de regering door onderzoeksbureau Motivaction laat opstellen. Pleitte in 2018 nog 35 procent van de ondervraagden voor groei van het vliegverkeer, inmiddels is de groep voorstanders gezakt tot 14 procent. Economie en werkgelegenheid staan daarbij voor hen voorop.

Het aantal tegenstanders van groei is daarentegen sterk gestegen. Wilde in 2018 nog 14 procent van de ondervraagden een afname van het aantal vluchten, inmiddels is 49 procent voor krimp, vooral op Schiphol.

Milieuvervuiling is daarbij de belangrijkste drijfveer maar ook de coronacrisis speelt een rol. Volgens 13 procent van de geënquêteerden toont deze crisis aan dat er minder vluchten nodig zijn, één op de tien is bang dat de luchtvaart corona heeft verspreid.

Kabinet onder druk

Die omslag zet het kabinet drie maanden voor de verkiezingen onder druk. De afgelopen vier jaar heeft Rutte III juist gewerkt aan groeiplannen voor het vliegverkeer, ondanks steeds grotere bedenkingen binnen regeringspartijen D66 en ChristenUnie, lagere overheden (zoals de gemeente Amsterdam en de provincie Noord-Holland) en het succesvolle verzet tegen Lelystad Airport en de bijbehorende vliegroutes.

Vrijdag publiceerde het kabinet zijn definitieve toekomstplannen in de Luchtvaartnota, maar dit voorjaar was al duidelijk welke kant het opging. Groei van de Nederlandse luchtvaart moet volgens de regering - onder voorwaarden op het gebied van milieu, veiligheid gezondheid en hinder - mogelijk blijven zodat de sector een belangrijke rol kan blijven spelen voor de werkgelegenheid en de Nederlandse economie.

Volgens de nota mag Schiphol stapsgewijs groeien van de huidige grens van een half miljoen naar 540.000 vluchten en gaat Lelystad Airport (op zijn vroegst in november volgend najaar) open om er onwelgevallige vliegverkeer van Schiphol onder te brengen.

Wel moet die groei worden ‘verdiend’, Pas als nog vast te stellen doelen voor het beperken van milieu-uitstoot, gezondheidseffecten en hinder zijn bereikt, mag Schiphol een - eveneens nog te bepalen - stapje groeien. Ook is vastgelegd dat het aantal nachtvluchten rondom Schiphol in stapjes daalt van 32.000 naar 25.000 per jaar, met grote gevolgen voor vakantievluchten en intercontinentaal verkeer.

Afkalvend draagvlak

Maar met afkalvend draagvlak in maatschappij en politiek is het de vraag of de inhoud van de Luchtvaarnota, die vooruitkijkt tot 2050, een lang leven is beschoren. Vanwege de coronacrisis zijn de bestaande grenzen al ver uit zicht - Schiphol verwacht op zijn vroegst pas in 2024 aan het aantal vluchten van 2019 te zitten - laat staan de toekomstige grens van 540.000 die pas tegen het einde van het decennium kan worden bereikt.

Er moeten bovendien nog heel wat stappen worden genomen omdat de Luchtvaartnota een groot aantal vragen onbeantwoord laat. Zo is nog altijd niet duidelijk aan welke voorwaarden Schiphol moet voldoen om een groeistap te maken. Evenmin is duidelijk hoe en hoe snel het aantal nachtvluchten zal dalen. En is de vraag of Lelystad pas open kan als het luchtruim zodanig op de schop is gegaan dat gewraakte ‘laagvliegroutes’ boven de Veluwe geschrapt kunnen worden, nog onbeantwoord.

Dat zijn allemaal besluiten die onder een volgend kabinet moeten worden uitgewerkt, een kabinet dat onder druk van de kiezer wel eens heel anders over luchtvaart kan denken. Steun voor krimp is nu in Nederland niet alleen leidend, het percentage voorstanders is ook groter dan die van groei en status quo opgeteld.

Het is alleen de vraag welk belang kiezers straks hechten aan het onderwerp luchtvaart; dat is volgens Motivaction in de in augustus afgenomen enquête licht afgenomen, maar daar zal de allesbepalende coronapandemie debet aan zijn.