Extinction Rebellion wil stop op subsidies fossiele brandstoffen, kan dat?

Wat is subsidie voor fossiele brandstoffen?

Met subsidie wordt hier niet de klassieke betekenis van het woord gebruikt, waarbij iemand geld krijgt van de overheid. Het gaat meer om inkomsten die de overheid misloopt omdat (sommige) bedrijven minder belasting betalen voor het gebruik van olie en gas.

Daarbij gaat het om verschillende regelingen. Van vliegmaatschappijen die geen accijns betalen over kerosine tot de vrijstelling op de energiebelasting bij de opwekking van elektriciteit in een gas- of kolencentrale. De actievoerders ageren vooral tegen het belastingkorting voor bedrijven die heel veel energie verbruiken. Voor bedrijven in de chemische industrie of die metalen vervaardigen (zoals Tata Steel in IJmuiden) geldt een aparte vrijstelling.

Waarom betalen die bedrijven minder?

Om bedrijven overeind te houden. Zo heeft Tata Steel voor de productie van staal veel kolen nodig. Het bedrijf betaalt minder belasting over zijn energieverbruik, omdat de prijs van het staal anders veel te hoog zou worden. Het bedrijf kan dan niet meer concurreren met fabrieken uit andere landen waar goedkoper geproduceerd wordt. Een faillissement zou veel banen kosten (er werken bij Tata Steel zo’n negenduizend mensen). Ook wil Nederland voor essentiële grondstoffen niet afhankelijk zijn van andere landen.

Klimaatactivisten vinden echter dat het gebruik van fossiele brandstoffen als olie, kolen en gas zo snel mogelijk moet worden gestopt om de klimaatcrisis op aarde tegen te gaan. Ook economen waarschuwen dat deze regelingen de klimaataanpak vertragen omdat bedrijven niet worden ‘geprikkeld’ om over te schakelen op andere energiebronnen.

Om hoeveel ‘subsidie’ gaat het?

Volgens Extincion Rebellion gaat het in totaal om 17,5 miljard euro per jaar aan subsidies. Die berekening is gemaakt door onderzoeker en oud-PvdA-Europarlementariër Alman Metten. Het kabinet zelf repte eerder over 4,2 miljard euro per jaar, maar daarbij gaf het aan niet van elke regeling te kunnen noemen wat die de schatkist aan inkomsten scheelt. De Algemene Rekenkamer is nu bezig een goed overzicht te maken.

Kun je zomaar stoppen met die subsidies?

Niet zomaar, veel regelingen zijn vastgelegd in verdragen. Dat er bijvoorbeeld geen accijns wordt geheven over kerosine is vastgelegd in een internationaal luchtvaartverdrag. Inmiddels wordt er in EU-verband wel gewerkt aan een accijnsregeling voor kerosine.

Solo uit een verdrag stappen heeft nadelen. Neem de vrijstelling van accijns op stookolie voor schepen. Als alleen Nederland wel accijns zou heffen over stookolie, gaan schepen in andere landen tanken en andere havens aandoen dan Rotterdam of Vlissingen. Daarmee is het milieu niet geholpen en verliest Nederland werkgelegenheid, zo redeneert het kabinet althans.

Om dezelfde reden is het volgens het kabinet lastig om belastingvoordelen voor bedrijven ineens af te schaffen. Er is nu een speciale EU-richtlijn voor energiebelastingen en er zijn diverse internationale verdragen over, wat het lastig maakt om eigenstandig te handelen.

Wat wil het kabinet?

Het kabinet wil de subsidies afbouwen. Daarnaast wil het samen met de rest van de Europese Unie de regels veranderen voor energiebelastingen. De Europese Commissie wil de CO₂-uitstoot in 2030 met 55 procent verminderen en Europa in 2050 klimaatneutraal laten zijn.

Het kabinet en de commissie willen bedrijven wel de kans geven zich daarop voor te bereiden. Zo moet er worden geïnvesteerd in andere energiebronnen, zoals windmolenparken op zee of kerncentrales. Ook moet er worden geïnvesteerd in meer elektriciteitskabels zodat alle huizen en bedrijven gewoon door kunnen blijven draaien zonder energie uit gas of kolen.

Daarnaast zien veel landen (waaronder Nederland) waterstof als toekomstige methode om energie te transporteren en op te slaan. Bijvoorbeeld Tata Steel wil in de toekomst staal produceren met waterstof. De infrastructuur daarvoor moet echter nog helemaal worden aangelegd.