Druk op Rutte neemt toe om migratie via EU aan te pakken na streep door nareisbeperking

Het was de uitspraak waarvan je wist dat ie zou komen. De Raad van State zette woensdag een streep door de nareisbeperking. Daarmee wilde het kabinet gezinshereniging van asielzoekers vertragen, omdat er voor hen geen opvangplekken zijn. In anderhalf jaar tijd zouden dankzij de maatregel 8500 mensen minder naar Nederland komen, was de schatting.

Maar zoals overheidsjuristen vorig jaar al waarschuwden: de juridische houdbaarheid van de regel was ‘geen zekerheid’. De Raad van State, de hoogste bestuursrechter, is duidelijk: nareizende familieleden langer laten wachten, is in strijd met Nederlands en Europees recht.

Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) nam direct zijn verlies. Na eerdere uitspraken had hij de nareizigersregeling al opgeschort. Meteen mogen 1200 familieleden die in de ‘wachtkamer’ zaten, hun visum voor Nederland ophalen – ongeacht of er voor hen een geschikte woning is.

Noodopvang

Terwijl de ene helft van de coalitie (D66 en ChristenUnie) verheugd reageerde op de uitspraak, maakt de andere helft (VVD en CDA) zich zorgen. Want de vraag is nog wel: waar komen zij terecht? Nog altijd is er in Nederland een tekort aan bedden in asielzoekerscentra (azc’s). Gemeenten moeten noodopvang op schepen en in hallen langer openhouden om niet weer in acute problemen terecht te komen. Anders zouden er op 1 april achtduizend plekken te weinig zijn.

Met de uitspraak is het politieke meningsverschil weliswaar beslecht, maar het werkelijke probleem – het gebrek aan opvangplekken – niet opgelost. “Zodra in het voorjaar de Middellandse Zee minder gaat golven, neemt het aantal asielzoekers weer toe,” zegt CDA-Kamerlid René Peters.

Dus kwam hij meteen met een plan, geïnspireerd door Duitsland en België. In die landen wordt onderscheid gemaakt tussen twee type vluchtelingen: zij die vluchten voor oorlog en geweld en daardoor in principe een permanente verblijfsvergunning krijgen, en zij die alleen tijdelijk bescherming nodig hebben. Die laatste groep zou na één of twee jaar weer terug kunnen.

“Ik kijk naar wat kan, wat mag en wat ook sociaal is,” zegt Peters. Veel maatregelen om migratie te beperken stuiten immers op internationale of juridische belemmeringen. Peters becijferde dat met zijn plan 25 procent van de mensen die in Nederland asiel krijgen weer terug zou kunnen. “Nu behandelen we iedereen hetzelfde: als vluchtelingen die langdurig of eeuwig blijven.”

Fundamentele heroriëntatie

De VVD, eveneens voorstander van migratiebeperking, vindt dat Peters met één maatregel te klein denkt. Kamerlid Ruben Brekelmans wil dat het kabinet met meerdere maatregelen komt om de instroom te verminderen. “We willen een fundamentele heroriëntatie van het asielsysteem, niet elke maatregel apart nemen.”

Die heroriëntatie moet er wel snel komen, vindt Brekelmans, nu de Raad van State een streep heeft gezet door de nareisregeling. Daarvoor kijken de liberalen graag naar hun partijleider, premier Mark Rutte. Die moest in november al aan zijn fractie beloven zich hiervoor in te zetten.

Een Europese top over migratie, donderdag en vrijdag in Brussel, is daarvoor de uitgelezen kans. Maar in een debat over die top temperde Rutte woensdagavond de verwachtingen. “Dit gaat in maart nog verder, misschien ook in juni.”

De eerdere asielcrisis, in 2015, werd een jaar later met ‘één grote afspraak’ – de Turkijedeal – bezworen. Zo’n grote interventie is volgens Rutte nu niet mogelijk. “Het zal een optelsom zijn van heel veel kleinere stappen, ook in Nederland zelf.” Duidelijkheid over die ‘nationale interventie’ verwacht Rutte in maart of april. “Nog vóór het weer verbetert moeten we zorgen dat we de Europese route onder controle krijgen.”

Een van de Nederlandse prioriteiten bij de top: betere bewaking van de buitengrenzen van EU-gebied, grofweg van Polen en Bulgarije tot Italië en Spanje. De belangrijkste mensensmokkelroutes lopen namelijk via de Middellandse Zee of via Turkije en de Balkan.

Staatssecretaris Van der Burg zei eerder wel oren te hebben naar hekken langs de grens om deze ongewenste migratie tegen te gaan. Ook daarover is de coalitie verdeeld. VVD en CDA vinden het een goed idee. De ChristenUnie vindt het acceptabel, zolang er nog wel vluchtelingen naar binnen kunnen om asiel aan te vragen. D66 is tegen, want deze partij vindt hekken ‘zinloos’. Volgens Rutte is de discussie over de grenshekken een eigen leven gaan leiden: “We gaan geen grote Berlijnse Muur rond Europa bouwen.”