Documentaire is nu een blok aan het been voor VPRO, Sigrid Kaag én Arie Slob

Een kijkcijferhit was de documentaire over Sigrid Kaag toch al niet. 306.000 kijkers stemden op zondag 3 januari af op de eerste aflevering van Sigrid Kaag: van Beiroet tot Binnenhof. Ter vergelijking: naar haar optreden een maand eerder bij Linda’s Wintermaand keken vier keer zo veel mensen. Maar over dat programma bij SBS6 heeft niemand het nog, terwijl de documentaire Kaag is blijven achtervolgen.

Opgedoken e-mails geven nieuwe zuurstof aan de discussie: was hier sprake van een journalistiek product, of van een goed getimed staaltje politieke propaganda, twee maanden voor de verkiezingen? De bemoeienissen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en het D66-campagneteam geven de indruk dat de politica vooral niet in een negatief daglicht moest komen te staan. En dat de VPRO daarin meeging.

Geen gordel om

Zo hadden partijmedewerkers onder meer moeite met het shot van gevulde champagneglazen tijdens een werkreis als minister naar Niger. Ook waren zij niet te spreken over beelden waarin Kaag klaagt over Kamerleden. Uit de e-mail blijkt dat de makers bereid waren daaraan tegemoet te komen.

Hun werd ook gevraagd alle beelden te verwijderen waarin Kaag op de achterbank geen gordel draagt. In de documentaire was Kaag desondanks zonder gordel te zien. Kaag ‘schrok’ toen ze haar ‘fout’ terugzag. “Dat is gewoon een slecht voorbeeld.” Als boetedoening maakte ze daags na de uitzending 200 euro over naar Veilig Verkeer Nederland.

Slob vraagt VPRO om opheldering

Kaag had het gisteren moeilijk met de kwestie. Aanvankelijk zei ze tegen journalisten dat de vraag om de film aan te passen ‘niet mijn verzoek’ was geweest, daarmee suggererend dat D66-medewerkers buiten haar medeweten druk hadden gezet. Later kwam ze daarop terug. Ze had ‘een beetje letterlijk’ gereageerd en had bedoeld dat ze zelf destijds geen contact met de makers had opgenomen over wijzigingen. Dat had ze overgelaten aan haar woordvoerders. Maar, benadrukte ze: “Het is altijd namens mij. Ik ben uiteindelijk verantwoordelijk.”

De rel rond de Kaagdocu raakt ook minister Arie Slob (Media). Die had de Kamer eerder nog gemeld dat D66 geen betrokkenheid of bemoeienis had gehad met de film. Uit de e-mails blijkt echter dat dit niet waar was. Slob suggereert dat de VPRO hem verkeerd heeft voorgelicht en heeft de omroep om opheldering gevraagd.

VPRO-hoofdredacteur Stan van Engelen ontkent dat het zo is gegaan. De VPRO kreeg volgens hem destijds de vraag van het ministerie van OCW of er betrokkenheid was tussen de makers van de docu en VPRO-directeur Lennart van der Meulen, omdat die oud-campagneleider is bij de partij. Daar was geen betrokkenheid, luidde het antwoord, want hij is ‘algemeen’ directeur en kan zich vanwege het redactiestatuut niet met de journalistiek bemoeien.

Journalistiek zuiver?

Inmiddels heeft de ombudsman van de NPO een onderzoek naar de totstandkoming van de documentaire aangekondigd en ook het Commissariaat voor de Media is dat ‘waarschijnlijk’ van plan. Bredere vraag die voorligt, is in hoeverre de VPRO journalistiek zuiver heeft gehandeld. De aanpassingen hebben volgens de VPRO ‘op geen enkele manier de inhoud van de film zoals de maker die voor ogen had, geschaad.

Kaag houdt intussen vol dat er slechts sprake was van een werkafspraak. Die hield onder meer in dat de film ‘aan het einde’ zou worden getoond, voordat die op televisie kwam. “De documentairemakers hebben hun eigen onafhankelijke inzichten gemaakt.”

Achteraf, zegt Kaag, heeft ze vooral spijt dat ze ooit ja heeft gezegd tegen het project. Dat de camera haar drie jaar volgde ervoer ze als ingrijpend. Of in haar eigen omschrijving: intrusief. “Ik was heel blij dat die documentaire voorbij was,” aldus Kaag. “Ik had er altijd al spijt van.”