PlusInterview
Deze foto van de aardbeving in Turkije gaat de wereld over: ‘Heeft alles in zich om iconisch te worden’
Er worden duizenden foto’s gemaakt van de verwoestende aardbevingen in Syrië en Turkije, maar één specifieke – van een vader, die de hand van zijn overleden tienerdochter vasthoudt – gaat de wereld over. Waarom blijven sommige foto’s ons zo bij? Eva de Vos, chef beeldredactie bij Het Parool, legt uit.
Mesut Hancer zit gehurkt tussen het puin. Zijn 15-jarige overleden dochter Irmak ligt op haar bed onder de betonplaten, gebroken bakstenen en ingeslagen ruiten – de overblijfselen van wat tot voor kort hun huis was. Haar hand wordt stevig vastgehouden door die van haar vader.
De foto is gemaakt door AFP-fotograaf Adem Altan in de Turkse regio Kahramanmaraş, het epicentrum van de eerste aardbeving met een kracht van 7,8 op de schaal van Richter. Buiten beeld zou een reddingswerker zich met een boorhamer een weg banen door de brokstukken. De foto van Hancer werd deze week gebruikt door tal van internationale media. Eva de Vos (chef beeldredactie bij Het Parool) vertelt waarom sommige foto’s ons bijblijven, en andere niet.
Eva, waarom denk je dat juist déze foto de wereld overgaat?
“Een beeld kan bepaalde eigenschappen hebben die het iconisch maken. Het moet herkenning oproepen, je moet jezelf erin kunnen verplaatsen. Het bevestigt vaak een denkbeeld dat al bestaat in de samenleving. Daarnaast versimpelt de foto een gebeurtenis: na één blik weet je waar de foto over gaat.”
“Deze foto heeft alles in zich om iconisch te worden: het laat niet alleen de aardbeving zien, maar ook het menselijk leed.”
“De opbouw van het beeld is duidelijk. De kijkrichting dwingt je naar het midden, waar de vader teder de hand van zijn dochter vasthoudt. En het zit ‘m ook in de ouder-kindverhouding. Het doet denken aan het beroemde marmeren beeld de Pietà van Michelangelo in de Sint-Pietersbasiliek. Het gevoel dat dit overbrengt is dat van een onbegrensde liefde van ouder voor kind. Het verlies staat symbool voor deze aardbeving.”
We hebben vaker gezien dat foto’s van kinderen geschiedenis schrijven en symbool staan voor een grotere gebeurtenis. Bijvoorbeeld het 3-jarige Syrische jongetje Aylan Kurdi, dat aanspoelde op het Turkse strand. Of, langer geleden, met het napalmmeisje uit Vietnam.
“Kinderen zijn extra kwetsbaar, ze hebben nog een heel leven voor zich. Ze zijn een symbool voor onschuld, laten zien hoe oneerlijk de situatie is. Daarom grijpt het mensen aan. Dat was het geval met Aylan, maar ook met de foto van het Hondurese meisje Yanela Sanchez, gemaakt op de Amerikaans-Mexicaanse grens.”
“Je moet onthouden dat een beeld zelf niet iconisch is, maar dat wel kan worden. Wij hebben als beeldredactie een hele serie foto’s ontvangen van de fotograaf. Er was er ook eentje waarop de vader in de lens kijkt, maar dat voelt geposeerd. En bij foto’s waarop anderen staan, is de wanhoop en eenzaamheid minder voelbaar. Dat zijn bewuste keuzes van de beeldredacteur.”
Tekst gaat verder onder foto
Een hele serie foto’s? Dat moet best heftig zijn.
“Absoluut. We krijgen de hele dag door beeld binnen via persbureaus en fotografen, wel duizenden foto’s van deze aardbeving per dag. Als beeldredacteur zie je ook veel dingen die je helemaal niet wílt zien. Wij zijn een filter voor de lezer, dus we moeten er eerst zelf doorheen. Soms zitten we met tranen in onze ogen op de redactie.”
“Dat laat ook zien hoe belangrijk beeld is. Onze maatschappij is steeds visueler ingesteld. Een foto zegt vaak meer dan een stukje tekst.”
Jullie maken de hele dag door keuzes. Aan de ene kant is het belangrijk om het leed laten zien, maar foto’s kunnen ook té grafisch zijn.
“Hoe verder weg, hoe meer we kunnen laten zien. Als dit in Nederland was gebeurd, hadden we er wellicht voor gekozen deze foto niet te publiceren. Je hebt te maken met privacy van de overledene, maar ook van de rouwende vader, die in shock is. Je ziet het lichaamsdeel van iemand die dood is en de omstandigheden waaronder zij is overleden. Dat kan confronterend zijn voor de nabije omgeving van de overledene.”
“Met de komst van het internet is de wereld kleiner geworden. Online is een foto zichtbaar voor mogelijke familieleden of kennissen uit een ander land. Nederland heeft bovendien een sterke band met Turkije: er is een grote Turkse gemeenschap en veel Nederlanders gaan er op vakantie. We letten dus op met foto's van lichaamsdelen, bloed en herkenbaarheid van dode mensen.”
“Tot slot blijven we onszelf als beeldredactie vragen stellen. Klopt dit wel? Wie heeft de foto gemaakt? Er wordt ook weleens met beeld gesjoemeld, dingen worden in scène gezet.”
Tekst gaat verder onder foto
Een dunne lijn dus. Waarom is het volgens jou toch belangrijk om indringend beeld te laten zien?
“De eerste vragen zijn: wat wil je overbrengen en welke functie heeft de foto? Dat kan de totale verwoesting zijn, of bijvoorbeeld emotie. De foto van deze vader en dochter heeft geen bewijsfunctie, want de instorting kan ook op een andere manier aangetoond worden. Maar het menselijk leed wordt wel zichtbaar. Aardbevingen komen vaker voor, maar dit illustreert de individuele impact. Het is geen ver-van-je-bedshow meer.”
“Bovendien is het niét kiezen van bepaald beeld ook een vorm van censureren. Foto’s kunnen onsmakelijk of gruwelijk zijn, maar ze zijn er wel. Dat willen we tonen, anders gaat het aan de mensen voorbij.”
Tip Het Parool via Whatsapp
Heeft u een tip of opmerking voor de redactie? Stuur een bericht naar onze tiplijn.
