Deze coronavaccins komen nog naar Nederland: ‘Resultaten zijn spectaculair’

Moderna meldt als tweede farmaceut een coronavaccin gereed te hebben. Maar daar blijft het niet bij: de volgende vaccins zijn – na Pfizer – in aantocht, ook voor Nederland. Een overzicht.

1. Moderna (3,1 miljoen doses voor Nederland)

Eerst was er het goede nieuws over het vaccin van de combinatie BioNTech/Pfizer, nu lijkt het Amerikaanse Moderna als tweede de eindstreep te halen. Dat mag een verrassing heten, zeker met zulke cijfers: het vaccin lijkt een effectiviteit van liefs 95 procent te hebben.

“De resultaten zijn écht spectaculair,” zegt Marjolein Kikkert, moleculair viroloog aan de Universiteit Leiden. “Zeker als je bedenkt dat Moderna, net zoals Pfizer, gebruik heeft gemaakt van de mRNA-techniek (door middel van mRNA krijgt het lichaam met het vaccin bouwstenen om afweer tegen het virus te creëren). Niet eerder is dat op zo’n grote schaal voor infectieziekten toegepast.”

De Europese medicijnwaakhond EMA is maandag begonnen met een rolling review van het Modernavaccin, laat een woordvoerder weten. “Daarbij wordt gekeken naar alle data die nu al bekend zijn. Zo kan de marktaanvraag worden versneld. Dat gebeurde dit najaar ook met ontstekingsremmer Remdesivir, waarbij de aanvraag binnen vier weken was afgerond.”

Dat zou in theorie ook met het vaccin van Moderna kunnen, waarna het – met een beetje geluk – nog voor de jaarwisseling in Europa de markt op kan. Het grote voordeel van het vaccin van Moderna ten opzichte van Pfizer is de logistiek: waar het Pfizervaccin bewaard moet worden op temperaturen tot minus 80 graden, gedijt dat van Moderna tot dertig dagen op een koelkasttemperatuur van iets boven het vriespunt.

2. AstraZeneca (11,7 miljoen doses voor Nederland)

Het Brits-Zweedse AstraZeneca gold lange tijd als belangrijkste kandidaat om als eerste met een vaccin op de markt te komen. Nu moet de farmaceut, die samenwerkt met de universiteit van Oxford, tandenknarsend toezien hoe Pfizer en Moderna eerder hun marktaanvraag kunnen doen.

“Dat is toch wel een verrassende ontwikkeling,” constateert Kikkert. Tegelijkertijd wil ze niet te veel waarde hechten aan de volgorde waarin vaccins op de markt komen. “Het kan zijn dat AstraZeneca meer onderzoeksresultaten wil, voordat ze naar buiten treden. Ook liepen de vaccinproeven vertraging op nadat een proefpersoon ernstig ziek was geworden. Na onderzoek bleek dat er geen verband kon worden aangetoond. Kikkert: “Ook over dit vaccin ben ik hoopvol gestemd. AstraZeneca en Oxford zijn partijen die hun sporen ruimschoots hebben verdiend. Daarnaast waren de tussentijdse resultaten eerder dit jaar bemoedigend.”

Of AstraZeneca net zo hoog gaat scoren als Pfizer en Moderna, is volgens Kikkert nog maar de vraag. “Simpelweg omdat het vaccin op een heel andere, meer traditionele manier, wordt gemaakt. Dat maakt het allemaal zo interessant: hoe groot zijn de verschillen die we gaan zien tussen de verschillende vaccins?”

Meerdere ingewijden vertellen dat AstraZeneca binnen enkele weken met groot vaccinnieuws komt. Via de officiële kanalen laat de farmaceut weten te hopen vóór het einde van het jaar de onderzoeksresultaten te kunnen publiceren. Net als dat van Moderna is ook dit vaccin inmiddels in rolling review bij het EMA.

3. Janssen (Johnson & Johnson, 7,8 miljoen doses voor Nederland)

De Leidense farmaceut Janssen, onderdeel van het Amerikaanse Johnson & Johnson, geldt als een relatief kleine speler op de farmaceutische markt. Het door Janssen ontwikkelde vaccin leek lange tijd echter alle wind in de zeilen te hebben en onderscheidt zich van de andere farmaceuten doordat slechts één injectie nodig is.

Begin oktober moest de farmaceut de vaccinproeven echter stilleggen nadat een proefpersoon een beroerte had gekregen. Ingewijden meldden eind oktober aan The Washington Post dat een onderzoekscommissie heeft geconcludeerd dat de beroerte niet het gevolg was van het vaccin.

Door het incident heeft Janssen naar schatting een maand vertraging opgelopen. De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) liet vorige week pas weten dat de proeven hervat konden worden. Janssen hoopte, net als AstraZeneca, eind dit jaar of begin volgend jaar de onderzoeksresultaten te kunnen publiceren. Gezien de recente ontwikkelingen is de kans groot dat die er sowieso dit jaar niet meer komen.

4. Sanofi & GSK (11,7 miljoen doses voor Nederland)

Het Franse Sanofi en Britse GlaxoSmithKline (GSK) lijkt een heus vaccindreamteam. De twee farmaceuten hebben ruimschootse ervaring in de ontwikkeling van vaccins en hebben voor de coronacrisis de krachten gebundeld.

Dat gezegd hebbende, is de verwachting dat een coronavaccin uit die hoek nog wel even op zich laat wachten. Niet dat er sprake is van tegenvallers. Integendeel: waar de farmaceuten eerder nog aankondigden te mikken op een goedkeuring in de tweede helft van 2021, hebben ze de prognose inmiddels bijgesteld naar de eerste helft van het jaar.

De reden: de twee farmaceuten zijn pas in september gestart met de klinische proeven, waarbij het vaccin op mensen wordt getest. Volgens deskundigen lijkt het vaccin van Sanofi en GSK nog het meest op een ouderwets griepvaccin. Dat heeft als grote voordeel dat het middel gewoon in een koelkast kan worden bewaard. Als het vaccin er eenmaal is, kan het hard gaan, beloven Sanofi en GSK. De twee farmaceuten hebben samen de capaciteit om liefst één miljard vaccins te produceren.

5. CureVac (8,8 miljoen doses voor Nederland)

De Duitse farmaceut CureVac was de eerste die tijdens de coronacrisis alle ogen op zich gericht zag. Ongewild, wel te verstaan. De Amerikaanse president Donald Trump zag in maart wel iets in de eerste voorzichtige vaccin-pogingen van CureVac en deed een verwoede poging om het bedrijf naar de Verenigde Staten te halen. CureVac ging niet in op de avances van Trump en kreeg als dank van de Duitse bondskanselier Angela Merkel een subsidie van liefst 250 miljoen euro uitgekeerd.

Sindsdien is het relatief stil rond de Duitsers. En in dit geval is geen nieuws, goed nieuws: CureVac vordert gestaag in de vaccinonderzoeken en hoopt in maart 2021 met onderzoeksresultaten te komen. Omdat de Duitsers gebruikmaken van dezelfde mRNA-techniek als Pfizer en Moderna, zijn de verwachtingen inmiddels behoorlijk hooggespannen.