De luchtvaart herstart, maar op Schiphol is het een wettelijke warboel

Verslik je niet op Schiphol. Dan loop je een grote kans om niet te vliegen. Het overkwam een passagier die onlangs met een KLM-vlucht naar Zuid-Korea wilde vertrekken. Na een proestbui bij de gate werd hij door personeel van de luchtvaartmaatschappij apart genomen en van de vlucht gehaald. Nadat uit controle was gebleken dat het geen covidkuch was maar een kriebelkeel, mocht hij een dag later alsnog onderweg.

Je hoeft niet eens al op Schiphol te zijn om geweigerd te worden. Wie op vakantie of familiebezoek naar onder meer Curaçao, Bonaire of Indonesië wil, moet eerst – maximaal drie dagen voor de vlucht – langs bij een commerciële instelling die PCR-coronatests doet. Zonder die verklaring kom je niet aan boord. Het nadeel van die tests: ze zijn ook positief als je corona hebt gehad maar allang bent genezen, tot wel drie maanden later.

Sprong in het diepe

Zelfs als je al in het vliegtuig zit, is er nog geen garantie dat de reis ook werkelijk wordt afgemaakt. Een KLM-toestel moest begin juni terug naar de gate nadat een passagier had geweigerd een mondkapje voor te doen. En wie straks naar China vliegt, moet waarschijnlijk ook aan boord regelmatig worden getemperatuurd. Is de temperatuur te hoog, dan gaat de reiziger meteen met de retourvlucht terug naar Nederland.

Op 1 juli maakt de luchtvaart de sprong in het diepe. KLM breidt dan het aantal vluchten en bestemmingen sterk uit; evenals Transavia, dat sinds begin juni weer voorzichtig vliegt. Easyjet, sinds eind maart aan de grond, herstart 2 juli.

Schiphol verwacht dat het aantal reizigers de komende weken oploopt van de huidige 10.000 naar 40.000 passagiers per dag; het aantal vluchten van 200 naar 350. Om de coronaklap te schetsen: een jaar geleden beleefde de lucht­haven vrijwel de hele zomerperiode dagen met ruim 220.000 reizigers en bijna 1450 vluchten.

Opeenstapeling van regels

Het wordt wel reizen met hindernissen. Regelchaos regeert. De luchtvaartsector heeft te maken met een bijna lachwekkende opeenstapeling van regelgevers – mondiaal, Europees en nationaal. Ze trekken zelden één lijn.

De gevolgen daarvan kunnen groot zijn en het toch al wankele herstel weer omverduwen. Zo loopt de luchtvaartmaatschappij die straks toch een covidpatiënt aflevert in China de kans dat de autoriteiten de toch al beperkte vliegvergunning – vooralsnog één vlucht per Chinese bestemming per week – subiet intrekken.

Reizigers naar Groot-Brittannië moeten bij aankomst twee weken in quarantaine. Griekenland test tot nu bij aankomst alle Nederlanders – met de merkwaardige uitzondering van Groningers – waarbij het een Europese lijst misbruikt die is uitgegeven om aan te geven uit welke landen toestellen extra gereinigd moeten worden.

Ook Nederland kan in het rijtje buitenbeen­tjes. Terwijl in veel landen, waaronder veel EU-leden, bij reizigers de temperatuur wordt opgenomen, is dat hier niet zo. Volgens RIVM en GGD is temperaturen onnauwkeurig, nauwelijks effectief en levert het valse verdenkingen op. Iemand die gehaast op Schiphol aankomt, kan al als coronaverdachte worden aangemerkt.

Bovendien zijn er privacybezwaren van waakhond Autoriteit Persoonsgegevens. Die kapittelde eerder al bedrijven en kantoren die werknemers en bezoekers temperaturen, wat vrijwel altijd op privacybezwaren stuit.

Niet dat er op Schiphol níét wordt getempe­ratuurd, integendeel. Op bevel van andere landen, zoals Portugal, Frankrijk of China, móéten luchtvaartmaatschappijen op de luchthaven van vertrek de temperatuur van passagiers opnemen. Dat gebeurt op Schiphol massaal in de schaduw, met handthermometers.

Dat leidt tot een groot wettelijk schemergebied. Op grond van Nederlandse privacyregels mogen die metingen niet worden vastgelegd; formeel mag iemand op basis van die meting niet eens geweigerd worden. Dat is wel precies wat de meeste landen eisen. Bijkomend probleem is dat per land een verschillende grens geldt: ergens tussen de 37,2 en 38 graden. Het resultaat van al dat getemperatuur tot nu: enkele verdenkingen op tienduizenden reizigers waarvan niemand aantoonbaar besmet bleek.

Niet te controleren

Maatschappijen mogen volgens privacyregels ook niet vastleggen of iemand gezond is. Toch stelt de Nederlandse regering een ingevulde gezondheidsverklaring verplicht. Vanwege die tegenstrijdigheid staat die nu op een papier dat de reiziger de hele trip bij zich moet houden.

Met de aanstaande groei van het vliegverkeer zijn die verklaringen volgens maatschappijen niet meer te controleren. Dat lukt alleen als de gegevens bij het thuis online inchecken worden ingevuld en in de systemen van de maatschappij wordt vastgelegd – iets dat volgens de privacywetgeving nu niet is toegestaan.

Sinds 29 februari het eerste geval opdook, is er volgend GGD Kennemerland nog 21 keer een met Covid-19 besmette passagier op Schiphol aangekomen. Die gevallen zijn allemaal achteraf vastgesteld. Er is op Schiphol tot nu toe niemand geweest die met een positieve gezondheidsverklaring ziek uit de rij is gehaald. Hoe veel besmettingsgevallen er zijn geweest op vluchten vanaf Schiphol, is niet bekend.