De echo van de Cruijffrevolutie klinkt bij Ajax na aftreden bestuursraad

Toen de voorzitter van de bestuursraad van Ajax in 2019 aantrad, kraaide er geen haan naar. Het aangekondigde aftreden daarentegen van Frank Eijken en zijn drie medebestuurders woensdagavond was voor sommige media groot nieuws. Dat komt omdat het aftreden tot een domino-effect zou kunnen leiden, waarbij op termijn de raad van commissarissen ook de uitgang opzoekt.

Dat kan de club in een crisis storten, als dat niet al gebeurt als komende zondag niet op de valreep deelname aan de Champions League wordt veiliggesteld. Dan zal de roep om het vertrek van algemeen directeur Edwin van der Sar aanzwellen, terwijl nog altijd onduidelijk is wie volgend seizoen als coach op de bank zit bij Ajax 1.

Stammenstrijd

Zover is het allemaal nog niet, maar de gang van zaken roept herinneringen op aan de in 2010 uitgebroken Cruijffrevolutie, toen de club verlamd raakte door een stammenstrijd en het een komen en gaan was van bestuurders, trainers en commissarissen. Veel van de Ajaxcoryfeeën die daarbij betrokken waren, spelen ook een rol bij de aftocht van de bestuursraad. Net als toen klagen ze dat te weinig oud-spelers de dienst uitmaken binnen de club. Er is een tekort aan ‘Ajax-dna’, zo heet het.

Juist om een herhaling van die gebeurtenissen te voorkomen werd in 2011 de bestuursraad in het leven geroepen, ter vervanging van de ledenraad. Er kwam een strikte scheiding tussen de raad van commissarissen en de circa 800 verenigingsleden. De bestuursraad beheert als grootaandeelhouder namens de vereniging 73 procent van de aandelen in de NV Ajax. De invloed die hij daarmee kan uitoefenen is vooral manifest bij het benoemen van de raad van commissarissen. Die controleert op zijn beurt de directie.

Risico

De afgelopen jaren werd weinig van de bestuursraad vernomen. Dat kwam vooral omdat de raad zich doorgaans prima kon vinden in de koers van de club. Maar nu er de klad is gekomen in de resultaten op het veld, overheerst het chagrijn onder de leden. In die situatie nam Frank Eijken een risico met zijn besluit de raad van commissarissen te gaan belonen, in het kader van een professionaliseringsslag. Met een gemiddeld spelerssalaris van meer dan 2 miljoen euro en directieleden die tonnen verdienen, zijn de verhoudingen scheef als de toezichthouders hun werk voor niets doen, redeneert Eijken.

Een koor aan Ajaxprominenten hekelde dat plan de afgelopen weken, dat ondanks de aftocht van Eijken zal worden doorgevoerd. Zij beschouwen het commissariaat als een erebaan, die je uit clubliefde verricht. Achter dat verzet schuilde diepere onvrede over de bestuursraad, die op schoot bij de directie en toezichthouders zou zitten en commissarissen benoemde die weliswaar deskundig zijn, maar niet geworteld zijn in de club.

De net aangetreden president-commissaris Pier Eringa geldt als bestuurlijk zwaargewicht. Maar ook hij begint met een achterstand, omdat hij niet beschikt over Ajax-dna in de vorm van een verleden als speler of clubman. Ook de benoeming van de uit de wereld van het hockey en NOC*NSF afkomstige Maurits Hendriks als directeur stuit op wantrouwen. En zelfs de nieuwe ‘voetbalcommissaris’ Jan van Halst, oud-speler van Ajax, is met zijn Twenteverleden niet onomstreden.

Verlengstuk

Als de voortekenen niet bedriegen, zal de nieuw te vormen bestuursraad nadrukkelijker gaan luisteren naar Ajaxleden die bezorgd zijn over zaken als de clubcultuur, het transferbeleid en de jeugdopleiding. De vraag is of die nieuwe bestuursraad de commissarissen zal zien als een verlengstuk dat meer dan hun lief is rekening moet houden met de wensen van de leden.

Waar directie en raad van commissarissen zich de voorbije jaren op hoofdlijnen geruggensteund wisten door de grootaandeelhouder, kunnen zich straks eerder botsingen voordoen. Zonder Frank Eijken als stootkussen is het de vraag hoe dat zal aflopen.