CDA’er Gerd Leers: Hoekstra en Omtzigt moeten strijdbijl begraven’

“Hoekstra is gekozen als leider,” zegt Leers. “Daar moet je niet aan tornen.” Leers’ is de eerste partijprominent die het risico van een christendemocratische richtingenstrijd serieus benoemt.

Veel CDA’ers zien geen conflict of willen het niet benoemen, stelt Leers. Feit is dat Omtzigt zich gefrustreerd voelt in zijn parlementaire werk en in zijn positie als nummer twee van het CDA.

Beide mannen moeten water bij de wijn doen, vindt Leers. “Omtzigt moet ook loyaal zijn aan Wopke, dat is onze leider.” En waar Hoekstra bij hoog en laag zweert dat hij ‘de beste parlementariër van Nederland’ liever vandaag dan morgen terugziet op het Binnenhof, moet hij hem ook de ruimte geven, aldus Leers.

Omtzigt zit nu overspannen thuis na een jaar waarin het kabinet viel vanwege de toeslagenaffaire, die mede door zijn gegraaf tot stand is gekomen. Wat Leers betreft gaan er een paar vertrouwenspersonen met het conflict aan de slag. Er moet in kaart worden gebracht wat er onder zit, suggereert Leers. “Beide partijen moeten dat accepteren en een handreiking willen doen. Anders wordt het nog niets.”

Kwakkelende campagne

Het beeld van het CDA is op dit moment niet best. Na de rampzalige interne verkiezingsstrijd (die demissionair coronaminister Hugo de Jonge won van Pieter Omtzigt) volgde een kwakkelende landelijke campagne met een onwennige lijsttrekker (Hoekstra nam op het laatste moment de plek van De Jonge in) en uiteindelijk een verlies van vier zetels. Op de achtergrond van de campagne zat een mokkende Pieter Omtzigt, die een bestseller schreef, maar een stapje terugdeed omdat hij overspannen was. Hij wordt niet alleen besproken in de ministerraad, maar zijn naam ligt ook op de formatietafel: op de gefotografeerde documenten van verkenner Ollongren stond de inmiddels beruchte zin: ‘Positie Omtzigt, functie elders’.

Leers: “Dat Pieter Omtzigt onderwerp is van een publiek debat is echt niet alleen het CDA toe te schrijven. Er zijn heel wat politici en bestuurders - ook in andere partijen - die last hebben van zijn vasthoudendheid en stevige aanpak en hem daarom de mond willen snoeren. Daar waar het ’t CDA betreft: de chaos rond de lijsttrekkersverkiezingen en de daaruit voortkomende onenigheid is absoluut niet goed. Omtzigt geniet echt zeer brede steun en waardering voor zijn werk als parlementariër. De manier waarop hij tewerk is gegaan, moet je niet smoren door de man monddood te maken. Dat is het domste wat je kunt doen. Het zou alleen maar het beeld bevestigen wat Omtzigt zelf ook hekelt, namelijk dat het een kliek is die elkaar nauwelijks nog gezond controleert. Daar heeft Omtzigt best een punt als hij dat zegt.”

Is er kritiek op Omtzigt mogelijk?
“Op een gegeven moment wordt er een leider gekozen en daar kun je het mee eens zijn of niet. Maar dan ga je daar ook achter staan. Ik weet zeker dat Hoekstra de kwaliteiten heeft, die moet je ook aan alle kanten schragen en ondersteunen, hij is meer bestuurder, geen politicus. Dat zal hij ook moeten leren. Wopke Hoekstra is uiteindelijk gekozen als partijleider en daar moet je niet meer aan tornen. D66-fractievoorzitter Rob Jetten heeft het natuurlijk ook niet leuk gevonden dat hij aan de kant moest voor Kaag, maar hij heeft het wel royaal gedaan. Dat is te waarderen. Omtzigt moet een beetje af van het eigen koning willen zijn in de partij, omdat het niet alleen om jou gaat, maar om het geheel.”

Wat adviseert u Hoekstra?
“Ik zou proberen de eenheid te bewaren, zonder Omtzigt te smoren of kapot te maken. Omtzigt legt wel de vinger op een aantal grote tekortkomingen in Den Haag de afgelopen jaren. Ik zou zeggen: faciliteer en ondersteun Omtzigt, zodat hij de misstanden die hij signaleert verder kan oppakken. Pieter komt met een verhaal wat breed herkend wordt en waar ook breed behoefte aan is: over de hele bestuurlijke organisatie. Richt je organisatie zo in, dat Omtzigt de kans krijgt dat te doen. Je hebt als CDA goud in handen met dit thema, los van de persoon. Voor mijn part maak je een departement bestuurlijke reorganisatie dat zich bezighoudt met de praktische uitwerking van alle beleidsvoorstellen. Geef iemand als Omtzigt daar de ruimte in.”

Hoe verklaart u de problemen die Omtzigt ervaart?
,,Het kan zijn dat hij de teleurstelling over de verloren lijsttrekkersverkiezingen nog niet helemaal heeft verwerkt, dat hij onvoldoende gewaardeerd wordt. Het kan zijn dat hij zijn positie markeert. Daar zitten ook twee kanten aan. Het belang van het CDA is groter dan dat van jezelf. Omtzigt moet ook loyaal zijn aan Wopke, dat is onze leider. Daarvan moet hij zeggen: ,,Die ga ik op alle mogelijke manieren ondersteunen.’’ Dan maak je jezelf dienstbaar en klein. We moeten oppassen dat het een schisma wordt in de partij met een fluistercampagne. Dat is onacceptabel.’’

Zou er een bemiddelaar moeten komen tussen de partijtop en Pieter Omtzigt?
“Ja, ik denk wel dat het goed is. Maar het is meer dan een clash tussen Pieter en Wopke. Het is ook een verschil van appreciatie, van houding, waar je als partij de komende jaren voor moet staan. Een mediator moet verder gaan dan het persoonlijke. Ze staan allebei voor iets groters. Het gaat om een cultuurhouding. Ik zie de koers van het CDA als bestuurspartij die intensief bezig is met de vierkante kilometer van Den Haag. Maar daarnaast heb je ook de mensen in het land die zich gehoord willen weten. Het CDA zal daar veel meer kleur in moeten bekennen.”

Het lijkt op een ongeluk in wording, wat er in het CDA broeit.
“Er moet even rust komen. Even ophouden met fluistercampagnes. Gewoon respect hebben voor elkaars positie. Er moet een groepje vertrouwenspersonen gaan nadenken over welke belangen hieronder zitten. Het is breder dan partijleider of staatssecretaris willen worden. Die belangen moeten in kaart worden gebracht en op een fatsoenlijke manier worden meegewogen. Als dat wordt benoemd en uitgesproken, heb je ook de kans een weg in te slaan naar elkaar. Maar dan moeten beide partijen elkaar accepteren. Anders wordt het nog niets. Het kan niet zo zijn dat de ene wil overbruggen en de ander er met gestrekt been ingaat. Je zult wel de handreiking aan beide kanten moeten doen. De kans is groot dat het kan slagen, maar dan moet wel worden ingezien dat het breder en groter is dan het persoonlijke. Als we daarmee blijven doorgaan, dan gaat het verkeerd aflopen.”

Wat zijn de risico’s voor het CDA?
“Voor het CDA ligt er sowieso een geweldige opgave. We zijn de slag aan het missen met de jongeren, met allerlei mensen die op een moderne manier met Nederland vooruit willen. Hoe krijgen we een duurzame landbouw, wat doen we met de stikstofproblematiek? Dan kun je niet de kool en de geit sparen. We moeten uitkijken dat we dadelijk niet gemarginaliseerd worden en dat we alleen getalsmatig nog maar nodig zijn om een coalitie aan een meerderheid te helpen.”