Bewijs in beeld: na een halve eeuw is de otter weer terug in Amsterdam

In de zomer waren er al sporen gevonden op IJburg, maar nu zijn er voor het eerst ook beelden van het bijzondere dier: de otter is terug in Amsterdam.

Het was koud, het was nat, maar het geluksgevoel was overweldigend. “Ik heb hem,” was het enige wat Stijn Nollen kon uitbrengen toen hij op zaterdag 4 december in de omgeving van de Diemer Vijfhoek de oogst van zijn wildcamera bekeek. Dat levert normaal met een beetje geluk fraaie nachtbeelden op van een passerende vos, boommarter of ree, maar nu was, voor de allereerste keer in de omgeving van Amsterdam, ook een otter zo vriendelijk geweest om voor de camera te verschijnen.

De bijzondere beelden werden enkele dagen eerder gemaakt, midden in de nacht van 29 november. De foto’s laten zien hoe de otter scharrelt rond een plankje dat aan de oever van het water ligt. Hij snuffelt aan een steen, kijkt uit over het water, loopt nog even over het plankje om vervolgens zijn weg te vervolgen. Het duurt alles bij elkaar maar een paar seconden, maar de impact van de beelden is groot. Na een halve eeuw is de otter weer terug in Amsterdam. Een echte otter, en Nollen had hem.

Visje van de visboer

“We wisten dat het een keer moest gebeuren,” zegt de onderzoeker tijdens een bezoek aan de plaats delict. “En toch stond ik perplex.” De beelden waren de kroon op het werk van Nollen en zijn collega’s Atze van der Goot en Koen Wonders die de afgelopen maanden wekelijks in het gebied te vinden waren, geduldig wachtend tot de otter zich een keer wilde laten zien. “Dat hij er was, wisten we van het loopspoor dat in de zomer op het strand van IJburg is gevonden. En van de spraints en de aangevreten vis die we hier aantroffen.”

Spraints zijn de uitwerpselen die de otter, bij gebrek aan pen en papier, op strategische plaatsen achterlaat om met andere otters te communiceren. “Met zijn spraint zegt de otter: hier ben ik,” zegt Van der Goot. “In de paartijd sproeit hij er nog wat ottergeil naast om vrouwtjes te verleiden. Als je je een beetje verplaatst in de otter, kun je zijn favoriete plekken bedenken: een grote steen, een losse plank op de oever of een richel onder een brug. Dat zijn voor ons meteen ook de beste plekken om een wildcamera op te hangen. We leggen er een visje van de visboer bij.”

Boterhamzakjes met uitwerpselen

Net als de vos heeft de otter zijn agenda aangepast aan die van de mens. Overdag houdt hij zich schuil, ‘s nachts doet hij zijn ding. Een otter met eigen ogen zien is een kwestie van heel veel geluk, maar zijn sporen in de vorm van pootafdrukken en spraints zijn goed te vinden, blijkt ook tijdens deze expeditie. Nollen heeft boterhamzakjes bij zich om de uitwerpselen mee te kunnen nemen. Die gaan met de post naar het onderzoeksinstituut Alterra om nader te worden bestudeerd. Van der Goot snuffelt aan een verse portie en beschrijft de typische geur als zoet en vissig.

Wat interessant is: de spraints vertellen dat er waarschijnlijk meer otters in het gebied aanwezig zijn. Dat was ook wel de verwachting, zegt stadsecoloog Geert Timmermans die sinds 2012 onderzoek doet naar het dier. “In 2002 is een groepje Duitse otters uitgezet in Overijssel. Die hebben het daar goed gedaan. De jonge mannetjes gaan op zoek naar nieuw leefgebied. In 2017 doken er al otters op in het Naardermeer en ook in Flevoland miegelt het van de otters. Dan is Amsterdam maar een uurtje zwemmen.”

Autoverkeer

In de lijn der verwachtingen, akkoord, maar dat de otter zich nu voor het eerst heeft laten zien, noemt ook Timmermans een sensationeel bericht. “De laatste waarnemingen in Amsterdam en omgeving stammen van meer dan een halve eeuw geleden. Daarna is de soort uitgestorven, als gevolg van onder meer watervervuiling en toenemend autoverkeer. Dat hij nu weer terug is, is fantastisch nieuws. Het is bovendien maar een klein stukje naar het Diemerpark of het Flevopark. Wie weet gaan we de otter daar ook nog een keer tegenkomen.”

Eerst maar eens kijken hoe de otter het in zijn nieuwe woongebied bevalt. De precieze locatie blijft geheim om nachtelijk ottertoerisme tegen te gaan, maar het dier bevindt zich ergens in de Baai van Ballast, vlak bij het IJmeer. Na de eerste foto van de cameraval hebben de onderzoekers in de afgelopen weken nog een tiental beelden verzameld. “Het blijft bijzonder om hem te zien,” zegt Van der Goot. “Van kop tot staart kan hij wel tot anderhalve meter worden. De otter is niet alleen zeldzaam, het is ook een prachtig dier.”