Beelden van de Tweede Wereldoorlog door de ogen van de naoorlogse generatie

De foto’s komen uit lokale, regionale en provinciale archieven, maar ook uit familiealbums. Ze leveren volgens het Niod tal van onbekende beelden van de oorlog op. Projectleider Erik Somers van het Niod, die al veertig jaar onderzoek doet naar oorlogsfoto’s, kende 70 procent van de ingestuurde foto’s niet. Het viel hem op dat het Nederlandse publiek vooral de harde en confronterende foto’s inzond. “Veel foto’s zijn ingestuurd door vijftigers en zestigers die de verhalen over de oorlog van hun ouders en grootouders kennen. Sommige foto’s kwamen zelfs uit een album van zolder. Het zijn persoonlijke verhalen en herinneringen.”

Somers heeft verschillende fotoboeken over de oorlog samengesteld. Deze expositie, zegt hij, geeft een eigen kijk op de oorlog. “Het is niet zo dat er een nieuw verhaal wordt verteld. Er komen andere accenten op de oorlogsgeschiedenis te liggen. Het Niod laat ook zien hoe het dagelijkse leven in de oorlog doorging en toont de vreugdebeelden van de bevrijding. Uit de foto’s blijkt dat er duidelijk een behoefte bestaat om te laten zien hoe gewelddadig de Tweede Wereldoorlog was.”

Tussen de ingestuurde foto’s zitten relatief weinig beelden van de bevrijding. Daartegenover staan aanzienlijk meer beelden van de oorlogsstrijd bij bijvoorbeeld de Grebbeberg, het liquideren van verzetsstrijders, het kaalscheren van ‘moffenmeiden’ en het oppakken van NSB’ers. “We tonen hoe men tegenwoordig tegen de oorlog aankijkt. De naoorlogse generatie vertelt ermee het verhaal van hun ouders en grootouders door en houdt zo de geschiedenis levend. Het is belangrijk dat het verhaal wordt doorverteld.”

Bijzondere foto

Uit alle ingebrachte foto’s zijn in totaal 650 foto’s geselecteerd: vijftig foto’s per provincie, aangevuld met vijftig foto’s van de oorlogsjaren in Suriname, de Nederlandse Antillen en Nederlands-Indië. Voor de expositie in het Verzetsmuseum die vanaf donderdag tot eind januari 2021 te zien is, is een selectie gemaakt van honderd foto’s.

Van de provincie Noord-Holland zijn acht foto’s geselecteerd. Een van deze foto’s komt uit Purmerend, gemaakt op 5 mei 1945. Het is de enige bevrijdingsfoto in de expositie. Het is een hele bijzondere foto, een kleurendia, die in de Peperstraat in het oude centrum is gemaakt. Er werd in de hele straat gevlagd. De Canadese troepen arriveerden een dag later. Het is een van de weinige kleurenfoto’s uit deze tijd.

Uit Hoorn komt een foto van het vorderen van fietsen in 1945. Dat werd aan het einde van de oorlog nog gedaan. Op de foto kijken omstanders toe als op het Grote Noord gevorderde fietsen op een boerenkar worden geladen en een Duitse patrouille passeert.

De ingestuurde foto’s verschillen per provincie, omdat de beleving van de oorlog in het oosten of zuiden van het land weer anders was dan in het westen. Uit Gelderland komen relatief veel foto’s van de oorlogsstrijd en opnames van onderduikers. “De Jodenvervolging had daar weinig impact, omdat er weinig Joden woonden. Uit Amsterdam komt een foto van weggevoerde Joden die zich verzamelden op het Polderweggebied.”

De 650 foto’s zijn te zien op de site: www.in100fotos.nl