Banken hebben het zwaar. Wat als ze verdwijnen?

Minder banen, en daarmee minder filialen, kantoren en geldautomaten: het instituut bank erodeert. Wat is er nog over van de rollen die de ooit zo deftige bank vervulde? ‘Wat je niet vertrouwt, mijd je.’

De financiële hulp

“Een groot aantal mensen wordt door sanerende banken in een hoek geduwd waar ze niet willen zitten,” zegt Sven Stijnman. “Er is een grote groep die echt afhaakt.”

In recordtijd kreeg seniorenorganisatie KBO-PCOB vorige maand 800 klachten over gesloten bankfilialen en verdwenen dienstverlening. “Vooral persoonlijk contact wordt gemist,” zegt Stijnman, “dat je als klant wordt gezien, als mens. Onze leden vinden het niet prettig moeilijke zaken online te regelen.”

Het zijn lang niet alleen ouderen, die daar last van hebben, ook laagopgeleiden, gezinnen met een migratieachtergrond en licht verstandelijk beperkten, jongeren en zzp’ers. “Het gaat om álle mensen die niet financieel zelfredzaam zijn,” zegt Karin Radstaak van budgetadviseur Nibud. “Jongeren weten vaak niet wat de bank voor hen kan doen, zoals hulp bij betalingsachterstand. Je moet overal zelf achteraan. Je gaat niet op zoek naar iets waarvan je niet weet dat het bestaat.”

Wantrouwen

90 procent van de bankklanten internetbankiert volgens Betaalvereniging Nederland, 10 procent dus niet. “Je krijgt wel contact via mail, sms of app,” aldus Radstaak. “Maar dat moeten we wantrouwen vanwege alle fraudegevallen. Als je iets niet vertrouwt, ga je het mijden.”

De mensen die de hulp het hardst nodig hebben, ontberen vaak de vaardigheden om er gebruik van te maken. Zo is het aantal mensen met geldproblemen dat in deze coronatijd bijstand zoekt, opvallend laag. “Driekwart van de schuldhulpverleners heeft moeite kwetsbare groepen te bereiken,” aldus een woordvoerder van schuldhulpkoepel NVVK. Vanwege corona moeten contacten via computer of smartphone, wat voor veel mensen in betalingsproblemen een drempel te hoog is.

De werkgelegenheidsmachine

ABN Amro gaat een prachttoekomst tegemoet, in de plannen die de nieuwe topman Robert Swaak deze week presenteerde. Maar wel met zo’n drieduizend medewerkers minder. ABN verwacht dat het de komende vier jaar lukt ongeveer de helft van het banenverlies op te vangen via natuurlijk verloop. Dat betekent nog altijd dat 1500 mensen omscholing, outplacement of ontslag boven het hoofd hangt.

Ooit boden banken een baan voor het leven, nu schotelen ze hun werknemers een toekomsttombola voor. Sinds 2008 verláten meer mensen de financiële wereld dan erin starten. Volgens het CBS zijn er nu net meer dan 200.000 vaste banen in de financiële wereld, 65.000 minder dan toen. Ook het aantal zzp’ers – nu 6000 – daalt.

Somber

Voor vertrekkers zijn de vooruitzichten somber. Twee op de vijf bankmedewerkers die tussen 2008 en 2019 werd ontslagen, kwamen terecht in de WW. De rest vond een andere baan, vooral als financieel specialist of econoom. Traditionele toevluchtsoorden als boekhouder, administratief medewerker en financieel manager zijn meer en meer uit de gratie.

Wie blijft, loopt aan tegen een uitgehold werkpalet, ziet bestuurder Robert Wonnink van CNV Vakmensen. “Zo dreigen filiaal­medewerkers van Rabobank van achter de balie bij een callcenter terecht te komen. Dat is voor die mensen een schrikbeeld. Het lijkt misschien dezelfde functie, maar de beleving is totaal anders. Het contact is afstandelijk, het is echt een andere manier van werken. Als je daar tegen je zin terechtkomt, zorgt dat voor veel frustratie en negatief sentiment. Bij een eerdere reorganisatie heeft Rabobank daar pijnlijke lessen uit geleerd.”

Het icoon in het straatbeeld

ABN-klant in Amsterdam-Oost? Ga in het vervolg naar je bankfiliaal in Buitenveldert of – ook uit de buurt – Amstelveen. Dat kregen klanten van het filiaal aan de Middenweg te horen toen ABN Amro dit jaar de laatste vestiging in Oost sloot.

Banken worden onzichtbaar. Niet alleen hun kantoorkolossen en filialen verdwijnen, ook hun flappentappen. Ze maken plaats voor de unisex Geldmaat. Deels. Voor de ruim 7000 bankautomaten komen 5300 knalgele Geldmaten terug. Omdat we, zeggen bankiers, steeds minder geld pinnen. Maar komt dat niet doordat er steeds minder geldautomaten zijn? Vijf jaar gelden konden we nog op 11.000 plekken geld uit de muur halen.

Fitness

Wie neemt de plek van de banken in? Fitness, in het geval van de Middenweg. Maar vaak, zoals in de Sumatrastraat, resteert een grijze muur met een pinautomaat. Of, zoals na het vertrek van ABN aan het Scheldeplein, een dichtgeplakte ruimte.

Vertrekkende banken zullen het straatbeeld definitief veranderen, zegt Etienne van Unen van vastgoedadviseur Colliers. “Bankzaken zaten vaak 50, 60 jaar op hun plek,” zegt hij. “Vaak op iconische locaties in binnensteden.”

Neem de Rabobankvestiging op de hoek van Dam en Kalverstraat. “Dáár wil de internationale winkelwereld wel zitten. En dan zijn ze best bereid de bank sleutelgeld te betalen.” Op het Scheldeplein ziet hij graag horeca. “Ik heb daar wel klanten voor. En lege bankpanden in dorpen lenen zich voor combinaties van foodwinkels, restaurants en soms zelfs hotels.”

Banken moeten daarbij wel hun verantwoordelijkheid nemen. “Ze zijn nu nauwelijks bereid horeca of winkels te financieren, ook niet als het geld nodig is voor de verbouwing en exploitatie van een oud bankfiliaal.”