Arie Slob onder vuur: ‘Het lerarentekort neemt alleen maar toe’

De tekst op de site van de rijksoverheid over het lerarentekort klinkt dringend: ‘De grens is bereikt.’ Mooie woorden, verzucht voorzitter Liesbeth Verheggen van de Algemene Onderwijsbond (AOb), maar in de praktijk is de aanpak van het kabinet onzichtbaar. “Zeggen we straks tegen deze generatie kinderen: Sorry, maar in jullie tijd waren er niet genoeg leraren?”

Vriend en vijand is het er over eens dat het probleem groot is, het woord ‘onderwijscrisis’ viel al. Maar volgens bonden, schoolbestuurders en de oppositie in de Tweede Kamer is de verantwoordelijke minister daar niet van doordrongen. Hun kritiek: Arie Slob doet te weinig.

Terwijl al jaren bekend was dat het onderwijs tegen het eind van dit decennium gebukt zou gaan onder te weinig docenten. Nu de effecten pijnlijk duidelijk worden – een school gaat sluiten, een andere voerde tijdelijk een vierdaagse schoolweek in, klassen worden naar huis gestuurd omdat er geen leraar is – wijst iedereen naar de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs. Niet voor niets eiste PvdA-leider Lodewijk Asscher, met GroenLinks en SP, bij de Algemene Beschouwingen 560 miljoen euro voor de aanpak van het lerarentekort. Tevergeefs.

De sociale partners vragen iets minder: 423,5 miljoen euro. Voor de zomer presenteerden zij dit noodpakket met ‘noodzakelijke investeringen’ om het probleem te tackelen. Geld dat gestoken dient te worden in eerlijke salarissen en extra maatregelen tegen de werkdruk. Ze kregen te horen dat hun brief in goede orde was ontvangen. Daarna bleef het stil.

Huis in brand

Reikhalzend werd uitgekeken naar Prinsjesdag. Dan zou Slob, zelf nota bene gewezen leraar maatschappijleer en geschiedenis, toch zeker wel bekendmaken dat er meer geld voor onderwijs zou komen? Maar nee. “De houding is nu dat scholen het zelf moeten oplossen,” zegt onderwijsadvocaat Wilco Brussee, die merkt dat het voor scholen steeds moeilijker wordt om maatregelen te nemen die binnen de wet vallen. “De minister wacht kennelijk tot het echt uit de klauwen loopt.”

SP-Kamerlid Peter Kwint vergelijkt het lerarentekort met een huis dat in brand staat. “En dan staat Slob ervoor, met een paar emmertjes.” Over die houding neemt de ergernis in de Tweede Kamer toe. Terwijl niemand twijfelt aan de goede bedoelingen van Slob, benadrukt Kwint. En niemand van hem verwacht dat hij het probleem in één week oplost.

“Ondertussen is er geen minister die méér stakingen achter de rug heeft dan Slob en het lerarentekort neemt alleen maar toe,” zegt de SP’er. “Ik verwacht dat hij in de ministerraad met zijn vuist op tafel slaat: we gaan dit oplossen.”

In het kabinet moet hij, stelt PVV-Kamerlid Harm Beertema, in staat zijn ‘pregnant het probleem neer te zetten’. “Als hij dat niet doet, is hij niet de juiste persoon voor deze baan.”

Inmiddels is premier Mark Rutte in stelling gebracht. Hij beloofde bij de Algemene Beschouwingen extra geld voor onderwijs, mits er eerst een cao wordt afgesloten. De bonden spraken van chantage en de sociale partners eisten een gesprek. Dat komt op 16 oktober. Beertema: “Dat je hier chefsache van maakt, Rutte erop af moet sturen, daar schuilt zoveel onmacht in.”

Bovenwettelijke uitkeringen

Ook in Slobs eigen coalitie klinkt kritiek, maar niemand wil die openlijk uiten. Tegelijkertijd benadrukken Kamerleden uit de coalitie dat dit kabinet in tegenstelling tot het vorige wél maatregelen neemt, dat het oplossen nou eenmaal niet makkelijk gaat en dat docenten die zij op werkbezoeken spreken juist zeggen blij te zijn met wat er nu al gebeurt.

CDA-Kamerlid Michel Rog wijst ook op een verantwoordelijkheid van het onderwijs zelf. “Er zijn nog steeds voor honderden miljoenen aan bovenwettelijke uitkeringen, waardoor een werkloze leraar in een veel betere inkomenspositie zit. En bij basisschoolbesturen liggen ook nog voor miljoenen aan reserves op de plank. Kijk nou eens of het geld dat er wel is, goed wordt besteed voor er meer geld wordt gevraagd.” Ook wil Rog ‘vol inzetten’ op zij-instroom, mensen die zich via een kortere opleiding laten omscholen tot docent.

Die docenten zijn niet zomaar inzetbaar, klinkt in de onderwijswereld. Die hebben nog veel begeleiding nodig – wat terechtkomt op het bordje van de schaarse leraren op een school. Die kunnen dat er niet bij hebben, zegt Gerard van Drielen van de Stichting Christelijk Onderwijs Haaglanden. “Een aantal zij-instromers haakt af omdat er geen goede begeleiding is.”

De minister zegt zelf dat het lerarentekort al wordt aangepakt. Er ligt 285 miljoen euro klaar als er maar een nieuwe cao wordt gesloten. Ook wijst hij erop dat er extra geld is voor het opleiden van zij-instromers en voor de aanpak van het lerarentekort in de grote steden.

Het is niet dat hij niks heeft gedaan, erkent voorzitter Petra van Haren van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS). “Hij vindt dat voldoende voor dit kabinet. Wij zeggen: het is bij lange na niet genoeg.” Volgens AOb-voorzitter Verheggen is er een verklaring voor de houding van Slob: zijn departement kreeg er in 2018 700 miljoen euro bij. “Hij denkt dat hij al spekkoper is.”

Loonkloof

Zo voelen docenten dat niet. Ja, er is tevredenheid over de aanpak van de hoge werkdruk, waar een deel van het extra geld aan werd besteed. Maar aan een andere eis, destijds voor het eerst geformuleerd door lerarenactiegroep PO in Actie, werd niet voldaan: het salaris van basisschoolleraren gelijktrekken met dat van hun collega’s op middelbare scholen.

Juist door die loonkloof te dichten zou het beroep aantrekkelijker moeten worden voor middelbare scholieren die overwegen de Pabo te doen. “Jaar na jaar wordt geconcludeerd dat een beter salaris een oplossing is voor tekorten,” zegt voorman Paul de Brouwer van PO in Actie. “Nu kiezen veel leraren na vijf jaar voor een andere baan, omdat ze zien dat vrienden hen voorbijschieten in salaris.”

De bonden spreken inmiddels openlijk over misleiding, dat het ministerie ‘een bewust frame’ kiest om de bonden in een kwaad daglicht te stellen en het kabinet hen chanteert door extra geld voorwaardelijk te maken aan het afsluiten van een nieuwe cao.

Steen des aanstoots was de ‘ruimte voor hoger salaris’ die het ministerie met veel bombarie presenteerde. Die 285 miljoen euro was geen extra budget, maar geld dat beschikbaar kwam om de reguliere loon- en prijsstijgingen op te vangen. Bij een bond, die werd verzekerd dat het om ‘extra geld’ ging, klonk al een verzuchting: “Als we een ChristenUnieminister al niet kunnen vertrouwen…”