Amnesty noteerde alles bij blokkade Den Haag: ‘Demonstraties zijn van onschatbaar belang’

In de Stationshuiskamer, een lunchroom in het Centraal Station van Den Haag, houdt Gerbrig Klos plattegronden de lucht in, en wijst haar collega’s waar ze moeten staan als straks honderden, misschien wel duizenden, demonstranten een poging zullen doen om een deel van snelweg A12 te bezetten. “En onthoud,” zegt ze, “we zijn onpartijdig en onafhankelijk.”

Een team van Amnesty International heeft zich deze ochtend verzameld voor de demonstratie van Extinction Rebellion. In de week ervoor zijn zes klimaatactivisten opgepakt, wat tot veel ophef leidde. Milieudefensie, FNV en nog dertig andere organisaties hebben zich bezorgd uitgesproken over het recht op demonstratie.

Amnesty International zegt al langer dat het demonstratierecht onder druk staat; vorig jaar kwam een kritisch rapport uit. Volgens de mensenrechtenorganisatie grijpt de Nederlandse overheid te vaak in bij demonstraties, bijvoorbeeld omdat situaties te gevaarlijk zouden worden of omdat de openbare orde in het geding zou zijn.

‘Blijf alert’

En daarom is Amnesty hier, zoals ze bij veel meer protesten aanwezig zijn. Niet om zelf te demonstreren, maar om in de gaten te houden hoe de demonstratie verloopt. De elf waarnemers staan op en trekken witte hesjes aan. Nog een laatste instructie van Klos: “Blijf alert, zet het geluid van je telefoon aan. We verwachten geen situaties als in Staphorst, maar wees alert.”

“Demonstraties zijn van onschatbaar belang,” zegt Klos even later, als ze langs het gebouw van de Tweede Kamer richting de A12 loopt. “In Nederland heb je Kamerleden en raadsleden: een hele beperkte groep die zich kan uitspreken over beleid van de overheid. Buiten verkiezingen zijn demonstraties de enige manier voor burgers om hun geluid te laten horen.”

Deze zomer blokkeerden boeren snelwegen uit onvrede over het stikstofbeleid en Extinction Rebellion bezet bruggen en wegen, zoals ook zaterdag in Den Haag op de A12. Volgens de Haagse burgemeester Jan van Zanen is dat onverantwoord, omdat het blokkeren van snelwegen ‘de grenzen van het demonstratierecht overschrijdt.’ Het doel heiligt niet elk middel, vond hij. “Verder gaan op deze weg is onverantwoord.”

Vreedzaam

Klos is het daar niet mee eens: “Zolang een demonstratie vreedzaam en geweldloos verloopt, is een demonstratie het waard om te beschermen. Dan moet je wel erg zwaarwegende redenen hebben om in te grijpen.” Desondanks noemt Justitie de wegblokkade van zaterdag ‘gevaarlijk en ontwrichtend’, en daarmee is het ook een strafbaar feit.

Klos is bij het Malieveld aangekomen, vlakbij de A12, waar klimaatactivisten zich in groepjes hebben verzameld. De ME stelt zich op aan de rand van de snelweg.

Klos analyseert wat ze ziet, overlegt en belt met collega’s. Het team communiceert via Signal – veiliger dan WhatsApp – in een groot groepsgesprek waar foto’s worden gedeeld, en alle bevindingen worden gerapporteerd: tijdstippen, uitspraken, gebeurtenissen. ‘Hoe laat kwam de politie met de aankondiging?’ wil Klos weten.

Het recht op demonstratie verdedigt ze, maar het is een complex recht, omdat elke demonstratie anders is. Voor hen maakt de inhoud van het protest niet uit, vertelt ze. “Boeren hebben net zoveel recht om te demonstreren als klimaatactivisten als andersom.”

Maar de demonstratie moet wel een doel hebben, en vooral geweldloos en vreedzaam verlopen. “Dus nee, vernielingen aanrichten of asbest op de snelweg gooien, dat hoort daar niet bij.”

Context

Krijtverf of stickers plakken, die daarna weer kunnen worden verwijderd, is volgens haar echter geen probleem. “Maar wat altijd geldt is de context waarin het gebeurt: een activist die in een bushokje stickers plakt over een reclame-uiting waar hij het niet mee eens is, kan onderdeel zijn van een demonstratie. Maar als jij en ik straks uit balorigheid een bushokje inslaan, dient dat geen enkel doel. Dat is een groot verschil.”

Iets voor twaalven neemt de spanning toe op het Malieveld. De ME zet zich schrap en Extinction Rebellion maakt zich klaar. En dan rennen ze de snelweg op. “Extinction! Rebbellion!” roepen ze, terwijl de politie ze geen strobreed in de weg legt. “Zo kan het dus ook,” zegt Klos, die het op een lopen zet om de stoet bij te houden. Activisten roepen leuzen, zwaaien met borden: ‘Stop fossiele subsidies’ en, tegen de politie, ‘Ga echte boeven pakken.’

Tunnelbak

Het gaat snel. Binnen een paar minuten heeft een groep van honderden activisten zich in de tunnelbak al zingend en muziek makend verzameld. In feite is dan sprake van twee demonstraties: een in de tunnelbak en een van de omstanders, die op de Prins Clauslaan staan. Na een half uur roept de politie dat iedereen weg moet, ook de mensen die op de stoep staan. Klos: “De overheid die haar spierballen laat zien. Terwijl op de stoep een volstrekt vreedzaam protest plaatsvindt.”