Plus
Als we nu niks doen is ruim de helft van de wereldbevolking in 2035 te zwaar
Meer dan de helft van de wereldbevolking zal in 2035 te zwaar zijn of zelfs met ernstig overgewicht kampen als er niet snel wordt ingegrepen. Dat blijkt uit de Obesitas Atlas van de World Obesity Federation. Obesitas neemt vooral toe onder kinderen en in landen met lagere inkomens.
Als geen maatregelen tegen overgewicht worden genomen, zullen in 2035 bijna twee miljard mensen obesitas hebben. In 2020 had nog 14 procent van de wereldbevolking obesitas, dat kan in 2035 24 procent worden.
Landen met lagere inkomens sneller te zwaar
In landen met lagere inkomens zal het sneller gaan, laten de cijfers zien in het rapport. Negen van de tien landen met de grootste verwachte toename van obesitas liggen in Afrika en Azië. Oorzaken zijn daar onder meer het eten van sterk bewerkte voedingsmiddelen, een zwakker overheidsbeleid om de voedselvoorziening en marketing te beheersen en een gezondheidszorg die minder goed is toegerust om aan preventie te doen.
De Obesitas Atlas laat ook zien welke landen maatregelen treffen tegen de overgewichtsgolf en hoe goed ze dat doen. Bovenaan de ranglijst staat Zwitserland. Op nummer 3 Finland, Nederland staat op nummer 13 en Nigeria eindigt achteraan, op nummer 183.
Obesitas onder kinderen groeit sneller
Opmerkelijk is dat verwacht wordt dat obesitas onder kinderen sterker zal toenemen dan bij volwassenen. Ten opzichte van 2020 zal het aantal kinderen met overgeiwcht in 2035 meer dan verdubbeld zijn, tot bij 208 miljoen jongens en 175 miljoen meisjes. Hoe is dit te verklaren?
“Ik ken geen studie die hier specifiek antwoord op geeft, wel zijn er studies die laten zien hoe het leven voor kinderen is veranderd in de afgelopen 20 jaar. Dat kan ermee te maken hebben,” zegt Erica van den Akker, kinderarts endocrinoloog en één van de drie Nederlandse hoogleraren obesitas bij kinderen. “Dat gaat over onder andere voeding, beweging, slaap en stress; aspecten die óók voor een ongezond gewicht zorgen. Dat zou verband kunnen hebben.”
Nederlandse kinderen: 12 tot 15 procent te zwaar
Op dit moment heeft 12 tot 15 procent van de Nederlandse kinderen overgewicht, en 2 tot 3 procent obesitas, zegt Van den Akker. Zij ziet de ernstige gevallen. “Al op jonge leeftijd zien we bij deze kinderen voorstadia van ziekten die het gevolg zijn van hun hoge gewicht, zoals diabetes, leververvetting, hoge bloeddruk, gewrichtsklachten en psychische problemen door hun hoge gewicht. Dan begin je je jonge leven dus al met veel problemen.”
De World Obesity Federation rekende uit hoe groot de economische impact zal zijn als zoveel mensen veel te zwaar zijn. Zij spreekt van tegen de 4,3 biljoen dollar per jaar. Dat zijn zorgkosten, maar volgens Liesbeth Van Rossum, hoogleraar obesitas bij het Erasmus MC, ook kosten veroorzaakt doordat mensen met obesitas vaker ziek zijn.
‘Obesitas chronische pandemie’
“In Nederland zal 62 procent van de bevolking in 2040 te zwaar zijn als er niks gebeurt,” zegt Van Rossum. Zij noemt obesitas 'een chronische pandemie’, die van de jaren 70 tot nu een groei laat zien. “Omdat het sluimert, wordt de urgentie minder gevoeld.”
Dat komt onder andere doordat we anders zijn gaan eten en minder zijn gaan bewegen, stelt zij. “80 procent van de producten in de supermarkt valt buiten de Schijf van Vijf. De huidige omgeving stimuleert om ongezond te eten.” Daarnaast kan overgewicht te maken hebben met genetische aanleg, medicijngebruik en psychische klachten.
Obesitas is zo ongezond doordat veel ziekten er een gevolg van zijn, zegt Van Rossum. “Er is bijna geen ziekte te noemen die niet wordt veroorzaaktof verergerd door overgewicht. Neem hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten en vormen van kanker die sterk obesitas gerelateerd zijn, maar denk ook aan depressies.”
Heeft Finland de oplossing?
Gratis gezonde lunch op school, diëtisten die samenwerken met kinderopvangcentra en opleidingen voor een beter voedingsbeleid: in Finland zorgde het in zes jaar tijd voor een halvering van het aantal vijfjarigen met (ernstig) overgewicht.
Het is een integrale aanpak die Finland hanteert in zijn Health in all Policies approach (HiaP). Het Finse ministerie voor Gezondheid en Welzijn ondersteunt lokale gemeenten bij de implementatie van het beleid, gemeenten wisselen goede voorbeelden uit, volgen trainingen, en kunnen hun voortgang bijhouden op websites.
Dat leidde in een aantal Finse gemeenten tot onder andere de gratis lunches. Daarnaast zetten gemeenten schoolverpleegkundigen in die de gezondheid van leerlingen onderzoeken en monitoren, gemeenten verbeterden de ruimtelijke ordening op schoolpleinen en gezondheidswerkers gaven ouders informatie over gezonde voeding.
Het resultaat mag er zijn: het overgewicht onder jonge Finse kinderen nam af en stabiliseert: in zes jaar tijd is het aantal vijfjarigen met (ernstig) overgewicht gehalveerd tot tien procent. De Finse overheid wil dat alle meer dan driehonderd gemeenten de integrale aanpak opnemen in hun lokale beleid.
In Nederland bestaan initiatieven met een vergelijkbare aanpak, zoals JOGG, gericht op het gezonder krijgen van kinderen. Zo’n aanpak is er ook onderweg voor volwassenen, zegt Liesbeth van Rossum, internist en hoogleraar obesitas Erasmus MC en voorzitter Partnerschap Overgewicht Nederland. “Dat draait zowel om het gezonder maken van de voedselomgeving, als een netwerkaanpak waarmee iemand die al obesitas heeft passende sociale of (para)medische hulp krijgt. We moeten sneller en harder, om de obesitasgolf te stoppen.”
Daarom pleit Van Rossum voor, naast deze programma’s, het nemen van wettelijke maatregelen. “Het goedkoper maken van gezonde producten en duurder maken van ongezonde producten, bijvoorbeeld door een suikertaks en btw verlaging op groente en fruit. En het verbieden van reclames op ongezonde producten. Aan de ene kant moeten we preventief dit probleem aanpakken, tegelijk moeten de mensen die al obesitas hebben geholpen worden weer gezond te worden.”
