Aantal huishoudens met betalingsachterstanden daalt tegen verwachting in

Deze ontwikkelingen staan haaks op de verwachtingen dat voor veel huishoudens financiële kou dreigde. ‘Anders dan de ontwikkelingen rondom corona, Oekraïne, stijgende prijzen en inflatie zouden doen vermoeden, tonen onze data een dalende lijn’, schrijft BKR, het bureau dat kredieten en betalingsachterstanden bijhoudt, in zijn jaarlijkse monitor.

BKR heeft twee verklaringen: ‘We zien zowel consumenten zelf (bezuinigingen) als de overheid (compensatie) de nodige maatregelen treffen, die hun werk lijken te doen.’

Registraties

Bij het BKR worden huishoudens geregistreerd die bijvoorbeeld een persoonlijke lening, telefoonkrediet, private autolease of zakelijk krediet hebben afgesloten, of die hebben gekocht op afbetaling. Wie twee maanden zijn rekening niet heeft betaald, wordt in het register opgenomen met een betalingsachterstand. Ook mensen met een achterstand op de hypotheek of huishoudens die bijvoorbeeld meer dan 10 procent van het afgesproken bedrag rood staan worden geregistreerd.

Volgens de jaarlijkse analyse van BKR is de afgelopen twaalf maanden het aantal mensen met betalingsachterstanden op een krediet gedaald. Die daling is niet nieuw: een jaar eerder was er ook al een afname te zien. Als het gaat om consumptieve kredieten (waarbij huishoudens een vast bedrag hebben geleend tegen een vast rentepercentage) waren er in 2022 439.000 Nederlanders met een betalingsachterstand. Dat zijn er 30.000 minder dan een jaar eerder.

Ook het aantal betalingsachterstanden op doorlopende kredieten (met een variabele rente en geen vast leenbedrag, maar een kredietlimiet) daalde: van 677.000 eind 2021 naar 619.000 eind 2022.

Stijging

Hoewel het aantal betalingsachterstanden in totaal afneemt, signaleert BKR wel een opvallende stijging van de betalingsachterstanden bij jongeren. De achterstanden in de leeftijdsgroep tot 30 jaar zijn relatief hoog en zijn de afgelopen jaren fors toegenomen. In de leeftijdscategorie tot 24 jaar zijn er bij 225.000 kredietovereenkomsten 24.000 mensen met een betaalachterstand en bij de leeftijdscategorie van 25 tot 30 jaar gaat het om 49.000 mensen met een achterstand, op 441.000 lopende kredietovereenkomsten. Die ontwikkeling is overigens ook niet nieuw. Een jaar eerder zat het aantal betalingsachterstanden bij jongeren al in de lift.

BKR-voorzitter Peter van den Bosch denkt dat het goed is om onderzoek te doen naar betalingsachterstanden bij jongeren. “Jongeren hebben over het algemeen nog weinig financiële reserves, dus het toenemen van achterstanden kan een indicatie zijn van meer problemen,” zegt hij.

Leningen

Uit de BKR-monitor blijkt dat niet alleen het totaal aan betalingsachterstanden afneemt, ook het aantal leningen daalt. Eind 2022 waren er ruim 7,8 miljoen Nederlanders met een consumptief krediet, zij hadden gezamenlijk 11,7 miljoen kredietovereenkomsten. Een jaar eerder waren er nog ruim 8 miljoen Nederlanders met ruim 12,3 miljoen aan kredieten.

Het aantal doorlopende kredieten liep in 2022 terug van 8,8 miljoen naar 8,2 miljoen, bij 6,4 miljoen Nederlanders. Een duidelijke stijging ziet BKR wel bij afgesloten contracten voor private autolease en bij hypotheken voor de niet-eigen woning, zoals een vakantiewoning.

Directeur Arjan Vliegenthart van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) heeft de indruk dat veel mensen afgelopen jaar aan het ‘puzzelen’ zijn geslagen om rond te kunnen komen. Dat blijkt uit meer gegevens. Zo is het aantal mensen met huurachterstanden nauwelijks gestegen en ook zijn er niet significant meer mensen bij bijzonder beheer van banken (waar bedrijven en huishoudens in problemen naartoe verhuizen) terechtgekomen.

Actief besparen

Vliegenthart: “Veel mensen zijn actief aan de slag gegaan met besparen. Dat blijkt wel uit het grote aantal mensen dat afgelopen jaar op zoek is gegaan naar mogelijke energiebesparende maatregelen. We hebben ook op onze eigen site gezien dat veel mensen de cursus budgettraining hebben gevolgd. Het bewijst dat mensen er bewust mee aan de slag gaan en de problemen niet meteen oplossen met een lening.”

Daarnaast wijst de Nibud-directeur op de reddingsboei die de overheid huishoudens en bedrijven heeft toegeworpen. “Er is een breed pakket aan maatregelen gekomen, zoals de energietoeslag en de koopkrachtmaatregelen. Het zou zomaar kunnen dat het werkt. Dat mensen die anders kopje onder waren gegaan het nu redden.”

Maar er is nog steeds een grote groep mensen die moeite heeft om rond te komen. Zo kwam onlangs nog naar voren in een onderzoek van Deloitte dat 60 procent van de huishoudens financieel kwetsbaar of ongezond is. Het aantal huishoudens dat moeite heeft met het betalen van de noodzakelijke kosten voor levensonderhoud bleek in 2022 (18 procent) gestegen ten opzichte van 2021 (12 procent).

Drukker bij de voedselbank

Vliegenthart sluit niet uit dat de betalingsproblemen op een later moment nog wel naar boven komen. “We weten dat schulden vaak na-ijlen. We horen ook van de voedselbanken dat het drukker is geworden.”

Eerder meldde het Centraal Planbureau (CPB) al dat het met het koopkrachtverlies lijkt mee te vallen. De rekenmeesters van het kabinet rekenden op een klein verlies van gemiddeld 0,3 procent. Voor de lagere inkomens verwacht het een kleine stijging. Het prijsplafond voor energie voor huishoudens drukt de inflatie tevens de kop in.