1 september is iedereen die wil gevaccineerd. En dan?

1. Hoe ver zijn we nu met vaccineren?

Op dit moment is 83 procent van de volwassen bevolking minimaal één keer ingeënt. Zes op de tien volwassenen zijn al volledig gevaccineerd. In Europa horen we nu bij de koplopers: in slechts zeven landen – dwergstaatjes Malta en IJsland voorop – zijn meer mensen ingeënt.

De verschillen tussen leeftijdsgroepen zijn groot. Van de 60-plussers heeft 90 procent minstens één prik gehad, van de 12- tot 17-jarigen 42 procent. Maar ook bij jongeren gaat het vaccineren voorspoedig, volgens het RIVM: van de 18- tot 24-jarigen heeft al 62 procent een eerste prik gehad. Tieners kunnen bovendien vanaf nu versneld hun tweede prik halen. Minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) zei maandag dat ‘iedereen die dat wil voor 1 september volledig gevaccineerd kan zijn’.

2. Wanneer hebben we groepsimmuniteit bereikt?

Als 80 procent van de bevolking immuun is voor het coronavirus, stelt het RIVM. Dat betekent dat acht op de tien Nederlanders – inclusief kinderen – gevaccineerd moet zijn, óf een besmetting moet hebben doorgemaakt. Een belangrijke ‘maar’: deze voorspelling geldt voor de deltavariant, die op dit moment in Nederland dominant is.

“Die heeft een R0-waarde van 5, wat betekent dat als er geen maatregelen gelden en niemand immuun is, één besmet persoon vijf anderen infecteert,” zegt epidemioloog Susan van den Hof van het RIVM. “Maar er zijn veel onzekerheden. Krijgen we te maken met een nog besmettelijkere variant? Hoelang houdt de immuniteit aan? Hoe goed beschermen onze vaccins tegen verspreiding van het virus? In hoeverre verspreiden kinderen het? Hoeveel mensen laten zich nog inenten? Hoeveel ongevaccineerden hebben al corona gehad? Vanwege die onzekerheden kunnen we niet voorspellen of rond 1 september groepsimmuniteit bereikt is.”

Epidemioloog Frits Rosendaal (LUMC) verwacht niet dat we op korte termijn groepsimmuniteit bereiken, omdat de deltavariant te besmettelijk is en kinderen onder de twaalf niet worden ingeënt. Maar groepsimmuniteit is volgens hem geen voorwaarde om de pandemie onder controle te krijgen. “Als zo veel mogelijk twaalfplussers gevaccineerd zijn, worden er af en toe wat jongeren ziek, maar kunnen zij geen ouderen meer besmetten.”

3. Gaat er iets veranderen aan het coronabeleid als straks iedereen die dat wil gevaccineerd is?

Dat is nog niet zeker. Het kabinet buigt zich daar de komende weken over en wacht nieuw advies af van het Outbreak Management Team (OMT). Mogelijk wordt er op de volgende persconferentie van 13 augustus iets over aangekondigd, maar veel is nog onzeker. Uit onderzoek blijkt dat ruim 85 procent van de bevolking zich wil laten vaccineren. Dat zou ruim boven het Europese gemiddelde uitkomen. Maar dat percentage hebben we nog niet gehaald. Ook kan er zomaar een nieuwe mutatie van het coronavirus ontstaan die voor nieuwe problemen zorgt.

Uiteindelijk zal het virus ‘een endemische fase’ krijgen. Dat betekent dat mensen er nog wel ziek van kunnen worden (zoals met het griepvirus), maar het niet meer zorgt voor overbelaste ziekenhuizen. Wanneer we dat moment bereiken, is nog onzeker. De Jonge had het eerder deze maand over ‘een overgangsfase’ waar het kabinet zich op voorbereidt.

Voor die overgangsfase moet het kabinet een keuze maken. Eerst wil het kabinet nog zo veel mogelijk mensen de kans geven zich te laten inenten, bijvoorbeeld met prikbussen in achterstandswijken. Maar moeten daarna voor niet-gevaccineerden allerlei regels blijven gelden? Alle regels loslaten heeft ook risico’s voor wél-gevaccineerden. Bijvoorbeeld omdat bij een klein percentage het vaccin niet goed werkt door een verminderde weerstand. Ook kunnen intensive cares nog steeds overbelast raken als veel ongevaccineerde mensen corona krijgen, waardoor andere operaties niet door kunnen gaan.

4. Hoe gaat dat in het buitenland?

In Frankrijk is een wet aangenomen die zorgpersoneel verplicht zich te laten vaccineren. Doen zij dit niet, dan kunnen ze worden ontslagen. Daarnaast krijgen mensen die volledig zijn ingeënt meer voordelen, zoals toegang tot restaurants en evenementen. Ongevaccineerden moeten daarvoor steeds een recent testbewijs laten zien.

Ook in de Verenigde Staten groeit de druk op ongevaccineerden. Zo moeten medewerkers van openbare ziekenhuizen in New York zich laten vaccineren of wekelijks een coronatest ondergaan. In Californië gaan vergelijkbare regels gelden. Daar moeten mensen die voor de staat werken en zorgmedewerkers zich laten vaccineren of regelmatig coronatesten ondergaan.

Israël was met zulk beleid een voorloper. Al sinds februari geeft het ‘groene paspoort’ gevaccineerde burgers privileges.

5. Wil het kabinet hier ook onderscheid maken tussen gevaccineerden en niet-gevaccineerden?

Nee, zei premier Mark Rutte deze week nog maar eens. Daarmee volgt het kabinet een advies van het RIVM. Experts waarschuwen al jaren dat invoeren van bijvoorbeeld een vaccinatieplicht averechts kan werken. Het gevaar is dat meer mensen dan nu principieel een vaccin zullen weigeren omdat ze niet gedwongen willen worden. “Misschien is bij ons de vaccinatiegraad wel zo hoog omdat we niet de hele tijd lopen te preken,” zei Rutte.

Maar er is nu natuurlijk al wel een vorm van onderscheid. Wie bijvoorbeeld naar een evenement gaat of op vakantie, kan met een vaccinatiebewijs zo doorlopen. Wie zich niet heeft laten vaccineren, moet eerst een coronatest ondergaan. Sommige wetenschappers pleiten ervoor om in de toekomst ook gevaccineerde mensen voor de zekerheid een test te laten ondergaan, omdat zij het virus soms nog wel kunnen overdragen. De Jonge is daar huiverig voor. “We hebben mensen ook in het vooruitzicht gesteld dat vaccineren de weg naar de vrijheid is,” zei hij daar maandag over.

6. Hoe denkt de Tweede Kamer daarover en hoe ligt het onder de bevolking?

Een meerderheid van de Tweede Kamer steunt het huidige beleid en is er niet voor om mensen al dan niet indirect een vaccinatieplicht op te leggen. Maar veel burgers zijn wel voor strengere regels voor ongevaccineerden. Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat 62 procent van de gevaccineerden vindt dat – net als in Frankrijk – alleen volledig gevaccineerde mensen toegang moeten krijgen tot openbare gelegenheden als cafés en festivals.