Verloren gewaand werk van Cornelis Troost gepresenteerd op PAN

Kunsthandelaar Tertius van Oosthuyzen wist dat het ergens op de wereld moest zijn, het als verloren beschouwde werk van Cornelis Troost, een van de belangrijkste Nederlandse kunstenaars uit de achttiende eeuw. De originele tekening was sinds 1772 onvindbaar. Twee jaar geleden dook het heel even op, toen het was uitgeleend aan het Teylers Museum, maar daarna verdween het snel weer in een onbekende privécollectie.

Jarenlange zoektocht

Desondanks was de tekening alom bekend in Nederland. De voorstelling, waarop te zien is hoe een welgestelde familie sinterklaas viert, is een van de meest gereproduceerde prenten van Nederland. Het hing vroeger in veel kinderkamers, en de afbeelding staat in meerdere boeken. Ook het Rijksmuseum heeft een vroege kopie. Maar het origineel? “Na een jarenlange zoektocht was het een groot raadsel,” aldus Van Oosthuyzen. “Tot ik op een avond bij vrienden was, en het wonder gebeurde. Ze zeiden dat ze nog een werk van Cornelis Troost hadden in de opslag. En het was dit werk. Een bizar verhaal.”

Alsof sinterklaas zijn pakjesavond vervroegde, zo voelt het. Zeker nu Van Oosthuyzen kan onthullen dat het werk vlak na de onthulling al is verkocht. De nieuwe eigenaar wordt niet bekendgemaakt, en de prijs evenmin. De kans is volgens Van Oosthuyzen wel groot dat het ooit in een museum komt te hangen.

Typisch Hollands en welgesteld gezin

De tekening laat zien hoe een gefortuneerde Amsterdamse familie het sinterklaasfeest viert, rond 1740 in een grachtenpand. De deur staat nog open, wat betekent dat de Sint net is vertrokken. “Pieten waren er nog niet om te helpen. Die kwamen was veel later,” aldus kunsthistoricus Charles Dumas. “Sinterklaas werd wel gevierd met suikergoed, taaitaai en speculaaspoppen. Bedoeld voor kinderen die braaf waren, en er was natuurlijk ook de roe.”

Wie goed kijkt naar het schilderij, ziet dat een typisch sinterklaastafereel gaande is. Het jongetje op de grond smult van de snoep, het meisje is blij met een pop. “De dienstmaagd helemaal links staat echter met een huilend jongetje. In haar ene hand heeft ze snoepgoed, maar in haar gespschoen: de roe.” Volgens Dumas heeft de tekening veel invloed gehad op de manier waarop het feest werd gevierd. De kern van dit toch wat stichtelijke feest: kinderen ijver en gehoorzaamheid bijbrengen.

Morskleed

Kunsthistorici zien bovendien in veel details dat het hier om een typisch Hollands en welgesteld gezin moet gaan. Vader (rechts) draagt een kamerjas, pantoffels en muts, zoals in die tijd gebruikelijk was. Op tafel staat een kraantjeskan met zoete mokkakoffie. Het Perzisch tapijt wordt beschermd door een ‘morskleed’. De sleutels die de moeder bij zich draagt, laten zien dat zij de dienst in het huishouden uitmaakt. “Er wordt thee gedronken. Dat was alleen weggelegd voor de happy few.”

Dat het schilderij is teruggevonden, zorgt voor blijdschap bij kunsthistoricus Dumas. “Het komt niet vaak voor dat een eeuwenlang verloren gewaand kunstwerk opeens boven water komt, maar nu is dat toch het geval. Troost is de belangrijkste Nederlandse kunstenaar uit de achttiende eeuw. Door deze aanvulling kunnen we de kennis over hem vergroten.”