Tien jaar Instagram: van kiekjes-app tot geldmachine

De paradijselijkste oorden, de hipste feesten. Op Instagram, dat vandaag tien jaar oud is, lijkt het leven altijd zonnig. Wat heeft de immens populaire fotodeel-app ons nou echt gebracht?

Het is een van die moderne sprookjes uit Silicon Valley: geïnspireerd door zijn liefde voor whiskey schreef de 27-jarige Kevin Systrom in zijn vrije tijd de app Burbn. Een onderdeel van Burbn (spreek uit Bourbon) was de mogelijkheid om foto’s te delen.

Toen Systrom ontdekte dat mensen zijn app vrijwel alleen daarvoor gebruikten, gooide hij het roer om. Hij haalde studievriend Mike Krieger erbij en bestudeerde alle populaire fotografie-apps, net als de sociale netwerken. Met name Hipstamatic trok hun aandacht: de app bood allemaal coole fotofilters, alleen geen mogelijkheid om foto’s te delen. Facebook deed wel foto’s, maar beeld stond niet centraal.

Op 6 oktober 2010 ging Instagram live in Apple’s appstore. Op de eerste dag werd de app meteen 25.000 maal gedownload, binnen een week 100.000 keer. Nog voor het einde van het jaar noteerde Insta de miljoenste gebruiker. Wat enorm meehielp: de vrijwel tegelijk uitgekomen iPhone 4 kreeg een veel betere camera en beeldscherm mee van Apple.

De rest is geschiedenis: in 2012 kocht Facebook Instagram voor een miljard dollar en daarna bleef het hard gaan. Anno 2020 telt Instagram ruim 1,1 miljard gebruikers. Er is geen model, beroemdheid, sporter, politicus of foodie die niet op Instagram te vinden is. Cristiano Ronaldo is met 238 miljoen volgers de populairste Instagrammer, in Nederland is dat dj Martin Garrix met ruim 17 miljoen volgers, gevolgd door Nikkie de Jager van NikkieTutorials (bijna 14 miljoen volgers).

Eenvoud

Volgens Kirsten Jassies, socialemedia-expert en co-auteur van het boek Instaproof dankt Instagram het grote succes aan de eenvoud. “Insta is voor de mobiel gemaakt, beroemdheden kunnen in enkele klikken een foto delen en zo direct communiceren met hun publiek.” Met Facebook is dat véél lastiger, zegt ze.

Wat meehelpt is dat het medium niet zo gepolariseerd is als Twitter en tot nu toe niet getroffen is door schandalen als Facebook. Een foto delen is bovendien gemakkelijker dan iets schrijven. “Over een tekstboodschap moet je veel meer nadenken, terwijl een foto al meteen context geeft.”

Jassies (10.000 volgers) zit sinds december 2010 op Insta en herinnert zich haar eerste Instagramfoto nog goed. “Dat was een selfie van mij met een fikse kater.”

De succesvolste Nederlandse pagina is voetbalaccount 433 van ex-voetballer Demy de Zeeuw. 433 telt bijna 31 miljoen volgers en heeft een miljard views per week. Aanvankelijk bedoeld om De Zeeuws kledingmerk BALR. te promoten, post 433 nu dagelijks voetbalfoto’s en video’s. Van vedettes als Neymar jr. en Robert Lewandowski tot die wereldactie van een amateur. “Instagram heeft een positievere vibe dan Facebook,” zegt De Zeeuw. “Op Twitter en Facebook heb je zoveel vervelende reacties, op Instagram minder. En het algoritme zet de leukste reacties naar boven.”

Kritiek

Toch oogst Instagram ook kritiek. Uit studies blijkt dat de eindeloze stroom foto’s van paradijselijke stranden, privéjets en gebruinde lijven tot onzekerheid en mentale klachten kan leiden, zeker bij jongeren. Ook eigenaar Facebook met zijn lak aan privacy zorgt voor wantrouwen.

Dan is er het op Instagram ontstane fenomeen van de influencer: personen met soms miljoenen volgers die producten van bedrijven aanprijzen. “De eerste jaren kon er niet geadverteerd worden op Instagram,” legt Jassies uit. “Dat noopte bedrijven om contact te zoeken met populaire Instagrammers.” Het bleek een gouden greep. “Het is veel beter als een bekend persoon positieve dingen over jouw product zegt dan als een bedrijf dat doet.”

Dat ziet De Zeeuw ook. “Instagram is zeer geschikt voor storytelling.” Anno 2020 is de rek er nog lang niet uit. Even leek de wereldwijde lockdown de fotodeelservice flink te raken. Vrijwel alle sport lag stil en modellen en influencers konden niet meer de wereld over om zich op een exotisch strand vast te laten leggen. De Black Lives Matterprotesten zorgden dit voorjaar echter voor een enorme opleving. Het toont aan dat de fotodeelservice inmiddels voor politieke doeleinden wordt ingezet. In Nederland bleek dat twee weken terug, toen influencers, onder wie Famke Louise (1 miljoen volgers), via Instagram de actie #ikdoenietmeermee startten. Het leidde een week lang tot landelijke ophef.