Theaterroute: jongeren vertolken persoonlijke verhalen van Holocaustslachtoffers

“Waar gaan we naartoe? Deze mensen dragen allemaal een ster, net als wij.” Twee kinderen leunen tegen elkaar aan en kijken bang om zich heen. Terwijl ze tussen het rumoer van verkeer en andere bezorgde Joden wachten op meer duidelijkheid, loopt aan de overkant van de straat een klasgenoot langs. Ze zwaaien naar elkaar. “Tot morgen!”

De scène wordt bij de tramhalte Mr. Visserplein gespeeld door vier jonge acteurs, Titus Theunissen, Olivia Smissaert, Teuntje van Zomeren en Lis Basselier. Hier vertolken ze het verhaal van de tweeling Harold en Paul Duizend. De tweeling was 11 jaar toen ze in juli 1943 samen met 5242 andere Joden in Amsterdam werden opgepakt en naar Auschwitz werden vervoerd, waar ze samen met hun ouders werden vermoord.

Het is een van de verhalen die de jongeren in Tegen het vergeten van Theater na de Dam vertellen. Elk kozen ze een slachtoffer van de Holocaust om onderzoek naar te doen en vormden de verhalen tot een theatrale route door de Jodenbuurt.

Persoonlijke verhalen

Theater Na de Dam maakt al sinds 2010 voorstellingen na de Nationale Dodenherdenking op 4 mei. Door groeiende belangstelling worden de jongerenvoorstellingen nu ook voor andere herdenkingsdagen rondom de Tweede Wereldoorlog gemaakt. Ook in het buitenland slaat het initiatief goed aan; in landen als Polen, Tsjechië en Italië spelen jongeren voorstellingen op verschillende herdenkingsdagen.

Deze voorstelling vindt plaats na afloop van de Nationale Holocaust Herdenking bij het Spiegelmonument in het Wertheimpark. Het publiek volgt de jongeren van het Wertheimpark langs huizen waar slachtoffers hebben gewoond en de Dokwerker naar het Nationaal Holocaust Namenmonument, het eindpunt.

Op verschillende plekken vertellen ze de persoonlijke verhalen van Holocaustslachtoffers. Ondertussen gaat het dagelijks leven op de achtergrond door; auto’s en trams rijden langs, het is koud en het miezert. De jongeren lijken zich er niks van aan te trekken en de rustige gitaarmuziek op de achtergrond houdt het publiek bij het theaterspel.

Verbondenheid

Theater Na de Dam is ontstaan vanuit zorgen over de zeggingskracht van herdenkingsdiensten. De Tweede Wereldoorlog komt niet alleen in tijd verder van huidige generaties af te staan, maar door abstracte verhalen en droge geschiedenislessen is de verbondenheid en betrokkenheid onder jongeren steeds minder. Dat de kennis van Nederlanders over de Holocaust hard achteruitgaat, bleek ook weer uit onderzoek dat vorige week naar buiten werd gebracht.

Met de jongerenvoorstellingen wil Theater Na de Dam de herinnering aan de Holocaust levend en persoonlijk houden, ervoor zorgen dat jongeren op een actieve manier verbinding kunnen maken met de geschiedenis uit hun omgeving. Voor de verstelling verplaatsen de jongeren zich in hun karakter. Hoe zouden zij zich hebben gevoeld tijdens de oorlog? Wat zouden zij doen of denken?

Het meisje met de witte hoofddoek

De voorstellingen hebben ook positieve invloed op de jongeren die ze spelen, bleek uit een onderzoek onder Nederlandse deelnemers in 2022. Met name het inlevingsvermogen en de verbondenheid met de geschiedenis van de buurt waren onder de jonge acteurs sterk toegenomen. Ze gaven aan meer stil te staan bij hun vrijheid en zich beter te kunnen verplaatsen in de oorlogsverhalen.

Acteerervaring of niet, jongeren kunnen zichzelf als acteurs voor de projecten aanmelden. Ze worden begeleid door theatermakers in het onderzoek doen naar de Holocaust en het maken en spelen van de voorstelling. Olivia Smissaert had al acteerervaring en dit project maakte grote indruk op haar. “Ik vond het heel heftig om me te verdiepen in de persoonlijke verhalen van de Holocaust, heftiger dan verwacht. Ik ben zelf ook Joods, dus ik vind dit onderwerp heel belangrijk en het komt heel dichtbij.”

Smissaert koos ervoor het verhaal van Settela Steinbach te vertolken, het Sintimeisje dat nu bekend staat als ‘het meisje met de witte hoofddoek' door de foto van haar in de deuropening in de trein naar Auschwitz. Ze deed onderzoek naar het meisje in boeken, bibliotheken en op internet en schreef op basis daarvan een monoloog voor het stuk. “Ik vind dat jongeren heel weinig over de Holocaust praten, het is natuurlijk niet echt een gezellig onderwerp. Maar het is belangrijk dat we die verhalen niet vergeten, we kunnen veel van de geschiedenis leren.”