Theatermaker Julian Hetzel: ‘Ik claimde de rol van parasiet’

Julian Hetzel (1981) is momenteel overal. Zijn voorstelling Mount Average werd geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival, eind september presenteert hij een speciale editie van The Automated Sniper in Het HEM en in november trapt hij zijn nieuwe researchproject Unalphabet af. Genoeg aanleiding om deze in Duitsland geboren en in Nederland werkzame theatermaker te bevragen over zijn visie op theater, de thema’s in zijn werk en de rol van de toeschouwer.

“Het begint vaak met een vraag. Hoe gaan we om met schuld, of angst? Of, zoals in Mount Average, het verleden – kunnen we een toekomst vinden voor het verleden? Bijna filosofische vragen. Vervolgens probeer ik daar een vorm voor te vinden, heel concreet. Een materialisering te vinden van schuld, of angst, en dat te vertalen in een fysieke ervaring.”

“Mijn werk gaat over de contradicties van de westerse cultuur. Mijn ene grootvader was bankier, de ander politieman. Die twee pijlers, economie en moraal, en de frictie daartussen, is iets waar ik me altijd mee heb beziggehouden.”

Niet voor lief nemen

“Voorheen claimde ik daarbij de rol van parasiet, iemand die de boel opschudt vanaf de zijlijn. Al geloof ik eigenlijk niet dat je buiten dat economische systeem kunt staan, dat er überhaupt een buiten is. Ik probeer het raamwerk onder het oppervlak zichtbaar te maken. Zoals nu we met Studio Julian Hetzel structurele subsidie krijgen: waar komt dat geld vandaan? Welke lagen gaan daarachter schuil?”

“Ik wil mijn stem als kunstenaar gebruiken om die systemen te bevragen en ze niet voor lief te nemen. Om bewustzijn te creëren van waar onze rijkdom vandaan komt. Daarbij spreek ik wel vanuit een positie waarin ik zelf ook onderdeel uitmaak van het probleem.”

“Betrokkenheid is daarbij een sleutelwoord, ook als het gaat over de toeschouwer. Toeschouwerschap heeft vaak iets passiefs, je blijft aan de veilige kant. Toen ik aan DasArts studeerde, ging ik in de pauzes vaak naar Artis. Die momenten dat de aapjes terugkijken, heel indringend naar je staren en je voelt: hier gebeurt iets, vond ik fascinerend. Dat de blik omdraait, de macht verschuift. Dat is iets waar ik in mijn werk ook naar op zoek ben.”

“Ik probeer de grenzen te vervagen tussen de rol van toeschouwer en getuige. Als getuige ben je betrokken en je hebt een bepaalde verantwoordelijkheid. Dat vertaalt zich ook op een politiek niveau: wat betekent het om op de hoogte te zijn van alles wat er in de wereld gebeurt? Wanneer raak je betrokken en wanneer is het aan jou om te handelen? En op welk punt word je medeplichtig?”

“Het gaat erom mensen te verleiden om zich over te geven aan wat ze normaal niet zo snel zouden doen. Dat heeft soms iets van een val die je construeert. In All Inclusive was er op het einde een souvenirwinkel. Van puin uit conflictgebieden in Syrië hadden we kunst gemaakt die te zien was in de voorstelling en waarvan we kleinere versies verkochten als souvenirs. En mensen kochten die souvenirs.”

Overdrijven van patronen

“Dat je na het zien van die voorstelling in de val van consumentisme trapt, is voor sommigen onbegrijpelijk. Maar ik veroordeel mensen niet voor het herbevestigen van bepaalde structuren. Subversieve affirmatie is een term die wel­eens voor mijn werk wordt gebruikt, en dat past wel. Het is een vorm van kritiek via het overdrijven van bestaande patronen.”

“Er zit een openheid in mijn voorstellingen, er is ruimte voor dingen om anders te lopen. In The Automated Sniper bijvoorbeeld, dat gaat over de gamificatie van oorlog, wordt het publiek uitgenodigd te schieten op de performers. Het is aan jou of je meedoet en hoe ver je daarin gaat.”

“De speciale editie die we presenteren in Het HEM ligt dicht bij de installatie die ik oorspronkelijk voor ogen had, voordat het een zaalvoorstelling werd. Toen cultureel platform We Are Public me benaderde en voorstelde iets te doen met Het HEM, een voormalige munitiefabriek, dacht ik: dit is de perfecte match.”

“De voorstelling gaat over de manier waarop het gebruik van drones de afspraken van oorlogvoering heeft veranderd, en daarmee ook de ethiek van oorlog. Soms maak je werken die na een paar jaar hun relevantie verliezen, maar The Automated Sniper blijft maar gevoed worden door de realiteit, met elk nieuw conflict.”

The Automated Sniper Installation, Het HEM (Zaandam), 24 t/m 26/9