Theatermaker Dries Verhoeven maakt een voorstelling in Nigeria: ‘Hun vooruitgangsdenken botst met onze behoudzucht’

Via videobellen geeft Dries Verhoeven een rondleiding door het theater waar hij sinds begin januari werkt. Het staat in een volkswijk in Lagos, gebouwd op plastic afval, waardoor de grond meeveert als je loopt. In deze wijk, Bariga, staat het Seaside Cottage Theatre, een gebouw van houten panelen en een golfplaten dak met een hek van bamboe eromheen. “Overdag is het een school.” Binnen bouwen zijn collega’s de set op. Een groot scherm, een loopband in het zand, en een camera op een dolly. “Het werk gaat over beeldvorming. We maken dankbaar gebruik van alle kennis hier in Nollywood over het vervagen van de grens tussen echt en onecht.”

’s Nachts wordt alles afgebouwd, omdat de spullen er de volgende dag anders misschien niet meer zijn. Het is nogal een contrast met de schouwburgen waar de voorstelling Dear beloved friend, een coproductie met het Nigeriaanse Kininso Koncepts, straks te zien zal zijn.

Verhoeven maakt al jaren geëngageerd theater op het grensgebied van performance, beeldende kunst en theater. Vorig jaar maakte hij de tongen los met zijn The NarcoSexuals over drugsseksfeesten, in 2021 werkte hij met Bulgaarse performers die arbeidsmigrant waren geweest in Broeders verheft u ter vrijheid. De fascinatie – en zorgen – om de grote stroom Afrikaanse vluchtelingen en de geboorte-explosie op het continent brengen hem nu naar Nigeria, waar hij zijn beeld onmiddellijk moest bijstellen. Want waar ligt nu de toekomst? In het op het verleden gerichte Europa? Of in het energieke, op de toekomst gefocuste Afrika?

1. Hoe gigantisch het land is en hoe snel het groeit. Nigeria telt al tweehonderd miljoen mensen, dat is meer dan Rusland. Aan het einde van deze eeuw kunnen dat er achthonderd miljoen zijn. Lagos is dan de grootste stad ter wereld.

“De kindsterfte is afgenomen, maar de neiging om veel kinderen krijgen is er nog steeds, gemiddeld vijf per gezin.”

2. Hoe belangrijk de muziekscene is.

“Veel Nigeriaanse artiesten, zoals Burna Boy, treden vaak op in Nederland. Lagos is een stad die nooit slaapt. Maar verwacht geen New York. Als je er doorheen rijdt, ziet het stil uit: donkere pakhuizen, verlaten straten. Je moet achter muren en prikkeldraad kijken, dan kom je veel creativiteit tegen. Muziek hoor je ook overal. In Lagos sta je gerust dagelijks vier uur in de file. Dan is de radio echt wat je nodig hebt.”

3. Dat migreren goed is voor het land van herkomst.

“Europa zet in op campagnes om Afrikanen te ontmoedigen om naar het westen te trekken. Maar die campagnes vinden ze hier vooral lachwekkend. Migratie is een belangrijke inkomstenbron. Wie in Europa of Amerika zit, stuurt geld naar huis. Dan kan Europa de Nigeriaanse regering wel betalen om migratie tegen te gaan, maar het is maar zeer de vraag of dat geld bij de families terechtkomt die hun hoop op een reizende zoon hadden gevestigd, zeker gezien de corruptie in het land. We zitten nu ook midden in verkiezingstijd. De uitslagen kunnen voor ongeregeldheden zorgen, en wij gaan tussen de twee verkiezingsrondes in première. Maar mensen hebben ook hoop op verandering.”

4. Dat je gerust ontregelende kunst kunt maken zonder subsidie.

“Ik had traditioneel theater verwacht, omdat er geen subsidies zijn, maar er zijn juist ook kunstenaars die heel gedreven zijn om werk te maken dat ontregelt. Uche Enechukwu, een van de kunstenaars met wie ik werk, lag in een bak met verf, in een wijk die wij als sloppenwijk zouden bestempelen. Maar hij zei: ‘Hoezo is kunst luxe? Dit moet ik gewoon doen.’ De Nigeriaan gaat nooit bij de pakken neerzitten, iedereen beweegt de godganse dag: verkopers langs de file, waar zelfs schilderijen auto aan auto worden verkocht. Het hele warenhuis komt voorbij.”

5. Dat Nigerianen uitkijken naar de toekomst.

“Wat ik constateer hier is ontleend aan wat ik lees en het kleine beetje ervaring dat ik heb. Natuurlijk is er ook wanhoop, en mensen verlaten het land vanuit een uitzichtloze situatie. Maar wat me treft is de veerkracht van een jonge bevolking. Bij jonge Nederlanders bemerk ik een sluimerend onbehagen, ze ‘hopen dat morgen er een beetje uitziet als gisteren’. Als ik de depressiecijfers van Nederland hier deel, wordt daar om gelachen. Een bezwaard gemoed gaat je morgen niet helpen, zei een performer. Ook tegen klimaatverandering kijken ze anders aan: ja, dat is een probleem, maar wel probleem nummer 100. Er zijn er zoveel meer waar ze eerst mee moeten dealen.”

6. Dat Nigerianen staan te popelen om onze vacatures in te vullen.

“Canada zegt: we hebben achtduizend verpleegsters nodig, daarop kun je je inschrijven. Waarom houden we die deur in Nederland zo angstvallig dicht? Met een inkomen boven de 4000 euro per maand mag je overal vandaan komen, terwijl we juist mensen nodig hebben voor beroepsgroepen die in lager betaalde banen werken.”

7. Dat Nollywood de tweede filmindustrie ter wereld is. Veel van de mensen in het team werken normaliter daar.

“Bollywood is de eerste, Hollywood is pas de derde. Heel Afrika kijkt Nollywoodfilms en die komen allemaal uit Lagos. Het is een term voor alles wat in Lagos geproduceerd wordt. Niet alle films worden gemaakt met een miljoenenbudget, de creatieve oplossingen buitelen soms over elkaar heen. De tijd dat Afrikanen zich spiegelden aan films uit het Westen is echt wel voorbij. Ook cinematografisch is het Westen niet het centrum van de wereld. Afrikanen spiegelen zich graag aan andere Afrikanen.”

8. Dat Europa in een midlifecrisis zit.

“Je voelt een sterke invloed van China hier, het land bouwt bijvoorbeeld de nieuwe metrolijn. Zo belangrijk is Europa niet meer. ‘Blijven jullie maar lekker leven in jullie ouderwetse villa,’ zeggen ze dan. Ik dacht een werk te maken over migratie toen ik hierheen ging, omdat ik een bericht las over een ophanden zijnde Afrikaanse exodus, maar een performer in de groep zei: ‘Jullie lijken wel in een midlifecrisis, jullie kijken zo angstig naar morgen en met zoveel nostalgie naar gisteren.’ Hun vooruitgangsdenken botst met onze behoudzucht. De Europeaan is gemiddeld 44 jaar, de gemiddelde Afrikaan is 18 jaar. Het is die blik naar ons Europeanen die we straks in de voorstelling gaan zien.”

Dear beloved friend, premiere 4/3 ITA, daar nog op 5/3, en vervolgens tournee t/m 18/6.