PlusInterview
Theater over dat lekker tintelende gevoel ASMR, een fenomeen op YouTube
Theatermaker Booi Kluiving maakt de voorstelling SatisFactory, over het verschijnsel ASMR: het tintelende gevoel dat mensen kunnen krijgen van bepaalde beelden, geluiden of aanrakingen. ‘Vergelijk het met kippenvel, maar dan in je hoofd.’
Pal tegenover zijn atelier huist een Lidlfiliaal. Het is er een komen en gaan van winkelend publiek: sommigen gehaast, anderen loom. Voor de ingang verkoopt een jofele gozer de daklozenkrant. Booi Kluiving (28, wit T-shirt, frisse blik, baardje) tuurt naar buiten. “Leuk hè, al die types? Hier valt altijd wat te zien.”
Binnen is zijn werkplek opgeruimd en zijn alle opbergkisten gelabeld: kabels, stekkers, scrap. Prominent in zicht hangt de poster van zijn nieuwste voorstelling SatisFactory. Daarop een blonde vrouw, het hoofd overgoten met een dikke slijmlaag.
SatisFactory gaat over ASMR, oftewel autonomous sensory meridian response. ASMR-video’s op YouTube en andere fora geven de kijker een sidderend gevoel. “De sensatie begint op het achterhoofd en verspreidt zich via je wervelkolom langzaam door de rest van je lijf. Vergelijk het met kippenvel, maar dan in je hoofd.”
Hierbij komt het stofje oxytocine vrij, beter bekend als het ‘vertrouwens- of liefdeshormoon’. ASMR gaat altijd over de combinatie van auditieve en visuele prikkeling en kent vele subcategorieën. Sommige ASMRtists – zoals de mensen die de video’s maken heten – fluisteren in microfoons, anderen kammen klitten uit het haar, laten bubbeltjesplastic exploderen of bewerken geleiachtige substanties.
Puistjes uitknijpen
Kluiving verdiept zich voor zijn voorstellingen in digitale subculturen. Het doel: de jongere generatie een stem geven op het toneel, en de doorgewinterde theaterbezoeker introduceren in internetcultuur. Eerder, in De memers (2022), Let’s Play (2020) en Kek (2018), onderzocht hij verschillende uithoeken van het wereldwijde web.
Voor SatisFactory werd Kluiving getriggerd door gereedschapsrestauratie-ASMR, specifiek het gepiel in verroeste horloges. “Mijn onderzoek ging verder. Van hydraulische persen die kaarsen platdrukken tot steekschuim indrukken (te koop bij ieder tuincentrum) en kinetisch zandsnijden; ik kan er uren naar kijken.”
Naast objectmanipulatie vertelt Kluiving over de video’s waarin ASMRtists zelf een belangrijke rol vervullen. Neem het subgenre mukbang, een Koreaans gegeven waarbij uitgebreid voedsel wordt verorberd. Denk aan kauw-, bijt- en smakgeluiden (auditief).
Ook het uitknijpen van puistjes, het uittrekken van ingegroeide haren (visueel) en rollenspellen intrigeren hem. Zeker wanneer ASMRtists zich voordoen als dokter, tandarts of kapper. “De kijker is een passieve participant en ondergaat de theatrale situatie. Dergelijke taferelen zijn heel geschikt om te vertalen naar het toneel.”
Dystopische toekomst
SatisFactory speelt in een dystopische toekomst, waarin drie ASMRtists zich opgeven voor een contentfabriek, die hen belooft meer volgers te genereren om beroemde influencers te worden. Aldaar krijgen ze aanwijzingen van een algoritme.
De opdrachten gaan van kwaad tot erger, worden steeds sensueler, emotioneler en beklemmender. “Zo wordt het personage WhisperingWieke live op de bühne overgoten met blauw slijm, en krijgt LynnieZ de mededeling dat haar moeder is opgenomen in het ziekenhuis met alle gevolgen van dien.”
Tekst loopt door onder foto:
Door het onderzoek voor zijn voorstelling ontdekte Kluiving dat stimulatie niets anders is dan precies de juiste hoeveelheid stress toedienen. “Te weinig is saai, te veel is naar. ASMR gaat over ‘het randje’ opzoeken. Mede hierdoor is er veel ophef rondom ASMRtists, die zich constant verdedigen tegen het stigma dat hun content verkapte softporno is. Natuurlijk heeft de ene Twitchstreamer (Twitch is een videostreamingplatform) een groter decolleté dan de ander, maar voor mij gaat ASMR echt over ontspanning en ontsnapping aan de realiteit.”
SatisFactory stelt de vraag wie er nu eigenlijk verantwoordelijk is voor het steeds sensationeler worden van online content. Is het de kijker, het algoritme of de maker? “Dat algoritmes slecht zijn en sociale media onze kinderen kapotmaken, vind ik te makkelijk. Vergelijk het met een hamer. Je kunt het gereedschap gebruiken om te slopen, maar er ook iets moois mee in elkaar zetten.”
En wat betreft de contentfabrieken, krijgen die in de toekomst voet aan de grond? Kluiving strijkt over zijn baardje en kijkt opnieuw naar de Lidl. De verkoper van de daklozenkrant is inmiddels verdwenen. “In China bestaan ze al. Ik sluit niets uit.”
SatisFactory, Booi Kluiving in samenwerking met Feikes Huis & Theater a/d Rijn, Theater Bellevue, 22/3 en 23/3. Tournee t/m 26/4
ASMR = autonomous sensory meridian response
ASMR staat voor autonomous sensory meridian response, ook wel: het ontspannen gevoel dat je krijgt bij het ervaren van bepaalde geluiden, beelden of aanrakingen, vaak zachte stimuli. De term is bedacht door de Amerikaanse Jennifer Allen, die in 2010 een Facebookpagina heeft aangemaakt voor de ASMR-gemeenschap. Daarna is het overgewaaid uit de Verenigde Staten door kindsterren met miljoenen volgers op sociale media. In hun video’s aaien ze voorwerpen middels een zacht borsteltje, helpen je in slaap te vallen, of verorberen eten dicht op de microfoon.
Ook benieuwd? In Baksteen, het vrijemakersplatform van BNNVara Academy, leggen presentators Ralph de Boer en Max Terpstra haarfijn uit wat het fenomeen met je doet:
