‘Terug naar de natuur’ met de 2021-lichting van de Gerrit Rietveld Academie

Godzijdank valt nergens het c-woord. We zijn pandemiemoe en coronakunst – met mondkapjes en apocalyptisch lege straten – hebben we wel genoeg gezien. Toch waart de coronageest onmiskenbaar door de afstudeertentoonstelling van de Gerrit Rietveld Academie, en niet alleen omdat er weer met tijdsloten wordt gewerkt. Het zit vooral in de thematiek, die we waarschijnlijk over een paar decennia nog herkennen als ’typisch vroege jaren ‘20’.

Algemeen kun je erover zeggen dat er een sterke hang is naar het materiële en fysieke. Na een periode van virtuele ­exposities willen kunstenaars echte dingen ­maken, met zintuiglijke diepgang. Zoals de ­totaalinstallaties van Amon Vallentin en Robbie Doorman. De eerste bouwde een set voor een ouderwetse sciencefictionfilm, vol stekkers, ­intrigerende wijzers en onbegrijpelijke hiëroglyfen. De metalen sculpturen van Doorman kaatsen een pulserende soundscape door een met stroboscoop en gekleurde tl-balken verlichte ruimte.

Opvallend veel afstudeerders zijn op de ­ambachtelijke toer gegaan. Vooral keramiek is populair, hoewel de afdeling Ceramics dit jaar maar één specialist aflevert. Sunwoo Jung nam het klassieke summum van product­design, de stoel, en maakte er met golvende ­zittingen en kreupele onderstellen iets van wat tegelijkertijd sculpturaal en aaibaar is.

Ook Antoine Dauvergne maakt zelf stoelen, die eruitzien als gemankeerde insecten met zes poten en een grillig dekschild dat dienstdoet als zitting. Ze staan om een eveneens zelfgemaakte dinertafel met daarop serviesgoed, glazen en bestek – allemaal handgemaakt. Vooral de grofgekleide vorken met ongelijke tanden appelleren aan een oergevoel.

De digitale middelen zijn niet volledig afgezworen, zeker niet bij de afdelingen DOG­time en VAV Moving Image. Zo vermengt Silvia Gatti computerlogica met menselijke creativiteit in een projectie van digitaal verrijkte poëzie. Hortende zinnen, streperige kindertekeningen en doodles verschijnen op een wand waar zwarte 3D-geprinte sculptuurtjes interpunctie creëren.

Gesampelde omgevingsgeluiden

Een onderwerp dat al enkele jaren het kunst­discours kleurt maar enorm is uitvergroot ­tijdens de lockdown, toen iedereen op zichzelf en op de vraag ‘wie ben ik?’ werd teruggeworpen, is identiteit. De vloeibaarheid van gender is het onderwerp van Jun Ortega’s indrukwekkende video-installatie. Die bestaat uit een cirkel van drie verticaal geplaatste schermen en zes semitransparante schermen waarin de bezoeker zowel de beelden als zichzelf weerkaatst ziet. Er wordt gerefereerd aan de tragische drenkeling Ophelia van de prerafaëlieten, maar ook aan billboards en reclame-esthetiek.

Maikel Deekman verbeeldt de westerse en ­Surinaamse invloeden die zijn levenshouding bepalen, door de geruite stoffen van Marrons te combineren met Mondriaan. Dit is eerder gedaan door onder anderen Remy Jungerman, maar Deekman geeft er zijn eigen draai aan. De stoffen plaatst hij in een strak houten grid met aan weerszijden Mondriaans geo­metrische beeldtaal gevangen in aan elkaar ­geregen ­Excelsheets. Voor het tableau staan schuimrubberen sokkels met daarop kommetjes voor een plengoffer, recht gehouden door opgerolde ­kabels uit de telecomsector. Een esthetisch en inhoudelijk sterke optelsom van technologie, spiritualiteit en visuele communicatie.

Om bij Deekmans afdeling te komen moeten ­bezoekers het binnenplein van de academie over, waar studenten afgelopen jaar een tuin met groenten en siergewassen aanlegden. Dat ‘terug naar de natuur’-sentiment leeft sterk bij de 2021-lichting. Zo maakte Werner de Valk intrigerende films, waarin hij op een ­eilandje in de Maas of op de hei omgevingsgeluiden live sampelt. Wimke Dekker bouwde het duingebied van haar jeugd na in gipsblokken waarop ze planten in fel­oranje zeefdrukken legde en met stalen frames silhouetten van begroeiing suggereert.

Boer als museumstuk

Eva van der Zand zocht haar inspiratie juist in de stad, Amsterdam-Noord om precies te zijn. Onderzoek naar fruitbomen in Tuttifruttidorp wees uit dat de urbane flora steeds meer bestaat uit mannelijke exemplaren, een vorm van botanisch seksisme die hooikoorts verergert. Van der Zand nodigt bezoekers uit de melk te drinken van zes planten met verschillende genders.

Echt over het platteland gaat het werk van Jan Wester en Bart Houwers. Wester interviewde een buurman uit een West-Friese polder over zijn koeien. De video is onderdeel van een ­staketsel van zwarte keramische vormen die doen denken aan botten en hoorns.

Houwers lichtte de metershoge schuifdeuren uit de schuur van zijn ouderlijke boerderij. Midden in de zaal vormen ze een monument voor zijn vader, waarschijnlijk de laatste in een generatieslange lijn agrariërs. In een vitrine ligt zijn overall, die Houwers draad voor draad uit elkaar haalde. De boer is verworden tot museumstuk en het boerenbedrijf voor altijd verdwenen.