Sofie Lakmaker debuteert vol bravoure met De geschiedenis van mijn seksualiteit

Spoiler: Het debuut van ­Sofie Lakmaker (1994) mag dan wel De geschiedenis van mijn seksualiteit heten, maar gaat in mindere mate over seks en seksualiteit dan de titel doet vermoeden. Waar het wel

om draait is om Sofie Lakmaker die er altijd naast heeft gezeten, ‘naast de jongens en naast de meisjes’. Die van voetbal (Ajax!) houdt en op meisjes valt en altijd opmerkingen over haar korte haar krijgt, Russisch en filosofie studeerde. En het een en ander in haar ‘coming-of-age’ allervermakelijkst weet te verwoorden.

Als je in de proloog het volgende leest, zou je weleens op het verkeerde been kunnen worden gezet: ‘Inmiddels (..) heb ik heel kort haar en zit ik in een praatgroep voor transgenders. Wil je daar meer over weten? Bel me maar. Ik ben ook helemaal geen transgender, ik ben gewoon iemand die heel graag vrouwen penetreert en het beu is omwille daarvan de hele tijd apparaten aan te schaffen. Die dingen kosten bakken vol geld en de helft van de tijd weet je niet waar je mee bezig bent, omdat dat peperdure toestel scheef is gaan zitten. Weet je waar ik klaar mee ben? Dingen die scheef zitten.”

Het is Lakmaker te doen om het leven dat hieraan voorafging.

Blauwe maandagen

Als je soms wordt ingeschat als vijftienjarige jongen en dan weer doorgaat voor ‘jongensmeisje’ of jonge lesbische vrouw, ben je blijkbaar niet zo makkelijk in een hokje te plaatsen, maar één ding is duidelijk: mensen willen er het fijne van weten. Wie ben je? En vooral: Wat ben je?

Lakmaker heeft slim ingespeeld op die nieuwsgierigheid en het boek De geschiedenis van mijn seksualiteit genoemd: alles om u aan het lezen te krijgen. De titel is tevens een leuke kwinkslag naar De geschiedenis van de seksualiteit van Foucault, dat eveneens niet over seks gaat en De geschiedenis van mijn kaalheid van Marek van der Jagt a.k.a Arnon Grunberg. (Lakmaker wijst in haar boek ook al op een gelijkenis met Grunbergs debuut Blauwe maandagen.) Een wervelachtige aankondiging van haar uitgever Das Mag zorgt voor de rest.

Die vergelijking met Arnon Grunberg en Blauwe maandagen is overigens zo gek nog niet, maar ik moest ook denken aan de vroege ­romans van Ronald Giphart. De gemene deler: een vlotte pen, humor, absurdisme (Grunberg), onverschrokkenheid, zelfvertrouwen en bravoure. En daar komt sekse dan wel weer om de hoek kijken, en daar kan ik kort en seksistisch over zijn: Lakmaker heeft afgekeken bij de jongens. Ze heeft geen teen in het water gestoken, maar plonst er met volle overtuiging in.

Ze heeft overal een mening over (uitgevers, Lil’ Kleine, experimentele films, literatuurwetenschap), waarschijnlijk niet altijd gehinderd door kennis en ervaring; levert ongezouten kritiek en schroomt niet om onbekende en bekende ­personen met naam en toenaam te noemen en soms – tja – ongemakkelijke informatie over personen als Jasper Krabbé te delen (u mag het zelf opzoeken en nalezen, wat dacht u dan? Dit is niet de Privé!).

Hoewel ze soms weer heel ingewikkeld met namen speelt: ze schrijft over ene ex ‘Sufferd D.’, van wie in 2018 een geflopte roman getiteld Liefde verscheen met een personage in de hoofdrol gebaseerd op Lakmaker. Daarmee lijkt ze te verwijzen naar Daan Heerma van Voss, die in dat jaar een roman schreef met de titel Noem het liefde.

Ze is overigens ook niet bang om zichzelf bloot te geven door kwetsbare of ronduit ongemakkelijke situaties rondom haar liefdesleven en ­andere sociale contacten te delen. Wat helpt is haar gevoel voor humor, waarvan ze een aantal keren aangeeft het te ontberen, wat natuurlijk de beste tactiek is.

Die humor schuilt er misschien wel in dat ze zo recht voor z’n raap is, op de juiste momenten in- en uitzoomt en zo nu en dan blijmoedig relativeert in zinnen als: ‘Kyra was als de dood om burgerlijk te zijn. Als je het me op de man af vraagt, vond ik die angst zelf een beetje burgerlijk. Maar ik kom natuurlijk uit een gedeeltelijk Joods gezin in het hart van Oud-Zuid. Na de ­Holocaust heb je echt wel iets anders aan je hoofd dan de vraag of huren burgerlijk is. Al ­helemaal als je een koopwoning hebt om de hoek van het Concertgebouw.’

Mislukkingen

Soms heb je het gevoel dat je in een bruin café in de Jordaan zit te luisteren naar de sterke verhalen en het slappe geouwehoer van een van de vaste bargasten, op andere momenten is Lakmaker een jonge geesteswetenschapstudent die graag met haar kennis pronkt (wat ontzettend des debutants is) en dat combineert ze met de kwetsbaarheid van een adolescent die de liefde en haar plek in de wereld ontdekt. “Ik begrijp niet of jij nu heel zelfverzekerd bent, of juist heel onzeker,” zegt een van de meisjes op wie Lakmaker een gigantische crush heeft.

Een wilde gok: ze is beide.

Lakmaker maakt graag omtrekkende bewegingen en breekt af en toe uit haar relaas om de lezer kond te doen van wat ze voor ogen had met het boek, en de opbouw: ‘Wat ik in dit deel ­geprobeerd heb te vertellen is een zekere intellectuele geschiedenis, maar dat is mislukt. Ik denk dat je altijd transparant moet zijn over mislukkingen. Het is mislukt, omdat ik almaar weer afdwaal van het intellectuele naar het seksuele. Wat dat betreft lijk ik toch een stuk meer op Sigmund Freud dan verwacht.’

Die hyperbolische hang naar zelfoverschreeuwing en de flirterige grappen over ‘genialiteit’ zijn wederom het bewijs dat Lakmaker bij de jongens heeft afgekeken. Ze toont daarmee aan dat ‘sekse’ wel degelijk bestaat, maar vooral tussen de oren zit.

Ze mag dan wel heel stoer en grappig zijn, als haar moeder overlijdt, over wie ze plotseling en passant meldt dat die al gedurende het hele verhaal ziek was, toont ze zich bijna naakt in haar verdriet op zo’n openhartige en mooie manier dat het de lezer bijna niet onberoerd kan laten.

Tot slot: Lakmaker meldt zich aan hoor, bij het VUmc voor een geslachtsveranderende operatie, mocht u zich nog steeds afvragen hoe dat nu zit. Maar voor vragen verwijs ik u terug naar start, of u moet wachten op een volgend boek.