Simone Kleinsma: 'Het leven met Guus was een duet. Nu is het een solo'

"Ik denk voortdurend: hoe ga ik dat in hemelsnaam doen? Het is zo anders dan voorheen. Guus en ik hebben 31 jaar elkaars leven gedeeld. We bespraken altijd alles, ook over werk. Hoe kan het beter? En welke keuzes worden er gemaakt? Wat doen we wel, en wat niet? Guus had zo'n groot aandeel daarin."

Simone Kleinsma zit aan een lange tafel van ontwerper Piet Hein Eek in haar woonkamer in Blaricum. Op de tafel ligt een tekstboek van Was Getekend, Annie M.G. Schmidt, de musical van Dick van den Heuvel gebaseerd op de biografie van Annejet van der Zijl. De repetities beginnen op 4 augustus in de studio's van Stage Entertainment aan de De Boelelaan in Amsterdam.

Eigenlijk zou Kleinsma al moeten weten hoe ze Annie M.G. Schmidt gaat spelen. Hoe ze loopt, praat, lacht. Zover is Kleinsma niet. Haar hoofd staat er nog niet naar. Of preciezer: het is nog niet gelukt de ruimte te maken die ze nodig heeft om haar verbeeldingskracht aan de praat te krijgen.

Was Getekend, Annie M.G. Schmidt markeert Kleinsma's terugkeer naar het theater na de plotselinge dood van haar man Guus Verstraete, bewierookt regisseur en tv-maker (onder meer van Wedden, dat..?, de Soundmixshow, Laat de Leeuw, Mooi! Weer De Leeuw en het Nationaal Song­festival).

Eind februari werd Verstraete met hartproblemen opgenomen in het ziekenhuis. Op 3 maart overleed hij daar op 69-jarige leeftijd - tegen alle verwachtingen in. Kleinsma was, toen de onheilstijding haar bereikte, net onderweg om hem op te halen; Verstraete had van de specialisten te horen gekregen dat hij het ziekenhuis mocht verlaten.

Bijna vijf maanden later vertelt ze over haar verdriet. Dat wil ze één keer goed doen. Omdat ze weer aan de slag gaat, en haar werk met zich meebrengt dat ze min of meer publiek bezit is. Bovendien kan het helpen, zegt ze, om alles een keer goed onder woorden te brengen.

"Ik moet het opnieuw gaan uitvinden. Een ander leven. Na zoveel jaar. Daar ben ik nu naar op zoek."

Hoe bent u die eerste periode door­gekomen?
"Het is nog zo vers. En toch ga ik weer aan de slag. Omdat we allemaal weten dat het beter is om aan het werk te gaan. Voor het ritme en de afleiding. Maar waar ik tegenop loop is die almaar aanwezige vraag: waar moet ik het vandaan halen?"

Wat is het antwoord op die vraag? Ik bedoel: u moet er vanaf augustus wel weer staan, in dat repetitielokaal.
"Dat weet ik nu nog niet. Ik verkeer nog in een niemandsland. Guus en ik waren bezeten van het vak. Dus het werk liep vanzelfsprekend dwars door ons leven heen. Nu is de helft weggevallen. En daarmee voor een deel de zekerheden die ik had. Ik heb natuurlijk mijn talent. Maar ik was zo gewend om dat aan hem te slijpen."

Guus was een man die zich liet ­gelden. Een keiharde werker. Maar ook een
man die intens kon genieten.
"De stilte is enorm. Het alleen wakker worden, en dat er niemand is om 's ochtends gedag tegen te zeggen. Ik doe het wel, bij dat kaarsje."
Kleinsma wijst naar een hoek op de vensterbank, rechts van de tv. Daar staan een paar foto's van haar man, met een brandend kaarsje.

Wat zegt u dan?
"Goedemorgen, lieverd."

En dan...
"... Is het vervolgens dus stil. Totdat je je om een uur of één realiseert dat je nog niemand hebt gesproken. Dat ik nog helemaal niet heb gepraat. Zo idioot. Het gevoel dat erbij hoort, kan ik niet uitleggen. Pas als het jezelf raakt, ervaar je hoe onpeilbaar diep verdriet kan zijn."

"Voordat Guus en ik een relatie kregen, in 1986, was ik nog jong. Toen lag de wereld voor me open. Je dacht niet na, maar deed alles gewoon. Nu moet ik, 59 jaar oud, opnieuw de weg vinden. Al ben ik gezegend met vrienden die me door die eerste periode heen hebben gedragen."

"Nog steeds zijn ze in de buurt. Ik heb veel liefde gekregen. Van mijn broer, van Joop en Janine van den Ende, van Paul de Leeuw die geregeld binnenvalt met potjes en pannetjes. Van mensen die me na aan het hart liggen."

"Maar aan het einde van de rit moet je het natuurlijk zelf doen. Je moet het in je uppie oplossen. Daar ben ik niet meer zo goed in, na al die jaren alles samen te hebben gedaan. Ons leven was een duet. Nu is het een solo."

Guus lag in het ziekenhuis. Maar zijn dood kwam onverwacht.
"Dat was best traumatisch. Ik ging hem ophalen. Toen ging de telefoon. Een klap. Je roept van alles. Hoe kan dat nou? Maar ik ben niet verhaal gaan halen of stennis gaan schoppen. Hij komt er toch niet mee terug. Wat heb ik aan woede?"

U bent een publiek figuur. Dat betekent ook dat uw verdriet diezelfde avond nog op de televisie en op entertainmentsites te zien was.
"We zijn gewend de leuke dingen te delen. Dan geldt dat ook voor de minder leuke dingen. Het is natuurlijk niet fijn, zacht gezegd, als derden met zoiets op de loop gaan. Maar het is een gegeven. Er is ook een andere kant: ik heb dozen vol post gekregen. Van fans. Mensen die me een hart onder de riem staken of me zelfs goede stralen toewensten. Ontzettend lief."

"Het was wel zo dat ik de eerste weken niet mijn huis uit durfde. Omdat ik niet wilde dat iedereen me meewarig zou aankijken. Ik bewoog me als een schichtig vogeltje door de wijk. Onterecht, zo bleek later. De mensen waren aardig en begrepen dat ik mijn ruimte nodig had. Als ze me aanspraken, bleef het bij een paar woorden. Of een kneep in mijn arm."

Kleinsma loopt naar de voordeur. Een buurtgenoot komt vragen of het goed gaat. Voordat ze weer gaat zitten, zet ze klassieke muziek op. De cellosuites maken het hoofd wat rustiger, hoopt ze.

Ze spraken heus niet 24 uur per dag alleen maar over het vak, benadrukt ze. Binnen hun huwelijk werd gewoon over alles gesproken. Dus ook het werk. "Als ik 's avonds thuiskwam, in de nacht, na een voorstelling, zat hij te wachten. Dat was de laatste jaren, waarin hij aan het afbouwen was, de normaalste zaak van de wereld. Dan dronken we een glaasje en namen we de wereld door."

Guus had óók de naam dat hij in de ­studio enorm tekeer kon gaan.
"Hij was een en al passie. Een man uit een theaterfamilie. Veel emotie en inleving. Hij kon allerlei soorten mensen beroeren. Een geboren leider, en soms ook een briesende stier. Dat briesen was nooit persoonlijk. Het ging altijd erom de boel wakker te schudden en het resultaat naar een ander plan te tillen."

"We waren beiden Stier en stonden dus ook weleens tegenover elkaar. Zeker als we samen aan iets werkten. Maar ook dat was heerlijk. Dat was geen ruzie, maar gezond uitrazen om met z'n tweeën een stap verder te komen."

"Als ik te gast was in een programma dat hij regisseerde, wist iedereen: nu moeten we allemaal nog beter ons best doen. Ik zag er in die programma's altijd veel beter eruit dan normaal. Daar zorgde Guus voor. Met wat extra aandacht voor het licht, of een camerashot dat mij flatteerde. Dat was soms licht gênant en tegelijk zo lief en zo zoet. Dat hij dat deed."

Was was het geheim van de relatie?
"Dat weet ik niet. Guus was tweemaal gescheiden en heeft twee keer iemand achtergelaten. En zijn drie dochters, natuurlijk. Daarover heeft hij, ook al was de relatie met zijn kinderen heel goed, altijd een schuldgevoel gehad."

"Pas toen zijn kleinkinderen kwamen - zes maar liefst -, vond hij op dat vlak een balans. Wat was hij stapeldol op die kinderen. Alleen kan hij ze dus niet zien opgroeien. En zij moeten hun opa missen. De jongsten zijn twee en drie jaar oud. Die hebben straks geen enkele herinnering aan hem."

Bent u niet bang dat dit soort gedachten u straks op het toneel in de weg zit?
"Ik heb in de loop der jaren geleerd om problemen of pijn opzij te zetten. Want de voorstelling gaat altijd door. Dat moet ik nu in de overtreffende trap doen. Ik moet vertrouwen op mijn bagage. En op mijn vermogen om alles wat niet uitkomt even elders te parkeren."

Extra moeilijk, lijkt me: de première is in DeLaMar, het theater waar u op
9 maart afscheid van uw man heeft genomen.
"Het is ook nog eens in diezelfde grote zaal. Op het moment dat ik daar stond, op 9 maart, schoot het al door mijn hoofd: over een paar maanden sta ik hier weer, met bloemen en bubbels. Bizar."

"Sinds die dag bestaat mijn leven uit het nemen van hobbels. Soms valt het mee. Soms is de reactie veel negatiever en sterker dan gedacht. Dan komt alles in alle hevigheid terug. Straks, bij het spelen, zal het ook zo gaan. Met mijn verstand weet ik dat het goed is om weer te gaan werken. Maar het zal moeilijk zijn."

U hebt geen twijfels daarover?
"Het is echt beter om weer aan de slag te gaan. Dat lijdt geen twijfel. Maar gevoelsmatig schommel ik heen en weer. De linkerkant van mijn hoofd zegt: ga aan de slag. De andere helft zegt: wat is er in hemelsnaam gebeurd? Zo rommel ik maar door."

Hoe ziet dat rommelen eruit?
"Ik schrijf veel voor mezelf op en daarmee van me af. Ben al aan mijn tweede boekje bezig. Het zijn gedachten. Die lees ik ook weer terug. En zo zie ik dat ik wel degelijk stappen maak. Dat ik een fase ­verder ben dan een maand geleden."

U zegt steeds: ik moet een nieuw of een ander leven opbouwen. Waarom zegt u dat zo bewust?
"Zo voelt het. Een solo. Dat is nieuw. Na al die jaren met z'n tweetjes. Dat is van nul af aan beginnen."

U heeft vaker met diep persoonlijk leed te maken gehad: u en Guus verloren bijna twintig jaar geleden uw zeven maanden oude dochter door een bacterie tijdens de zwangerschap.
"Iedereen, elke relatie, krijgt op zijn tijd klappen. Het verdriet om Teun was alleen zo anders. Dat was gedeeld verdriet. Haar dood heeft ons, achteraf bekeken, zelfs dichter bij elkaar gebracht. We zijn destijds terug naar Amsterdam verhuisd. Om weer wat reuring in de tent te krijgen. En na acht jaar konden we weer hierheen, naar het Gooi. We zijn daar samen goed uitgekomen. Met als gevolg dat we het idee hadden dat we eigenlijk wel de hele wereld aan konden."

Waarom wilde u zo terug naar het Gooi?
"Ik kom uit Amsterdam, maar de stad is niet meer de stad uit mijn jeugd. Dat kan natuurlijk ook niet. Ik kom er nog altijd graag en ik ben er veel, maar ik vind de drukte te groot. Hier beleef ik, te midden van die prachtige bomen, de seizoenen veel bewuster. Dat geeft een soort rust. Die afstand is trouwens relatief. Als ik wil, ben ik zo in Amsterdam."

U was ook vaak samen in Frankrijk toch? In uw huis in de Provence?
"Guus was zo'n levensgenieter. Hij rekte alles op. Als we daar waren, ging het
's ochtends al over de lunch en het diner. Dat deelde hij ook graag. Hij is een gever."

U praat soms in de tegenwoordige tijd...
"Ja, sorry. Dat overkomt me nog ge­regeld. Ik had hem zo graag twintig jaar extra gegeven. Soms heb ik ook nog het idee dat het allemaal niet waar is. De eerste tijd durfde ik zelfs mijn ogen niet open te doen als ik wakker werd. Omdat ik hoopte dat alles een nachtmerrie was. Dan dacht ik: zo begint de dag en dan blijkt het helemaal niet zo zijn te zijn. Ik tastte dan na een tijdje met mijn hand naast me - om te voelen of hij er lag. Niet dus. Dat is niet gebeurd. Een leeg kussen."
Even zijn er tranen. "Dit wil ik dus niet," zegt ze, en loopt weg om in de keuken een stuk keukenrol te pakken. "Ondanks dat ik weet dat ik moet doorgaan, lijkt alles zo relatief geworden. Dat maakt het extra moeilijk."

Slaapt u goed?
"Dat wel, eigenlijk van begin af aan. Een korte periode niet. Dat kwam doordat ik een beetje in paniek was geschoten, omdat ik had bedacht dat ik het huis meer van mezelf moest maken. We hebben ­beiden een eigen kamer, en ik wilde opeens Guus' kamer opruimen. Ik ben met één plank begonnen. Daar zat ik dan, met een doosje op schoot. Dat ging niet. Ik was daarmee veel te snel."

Wanneer is dat moment er wel, denkt u?
"Geen idee. Dat is ook zoiets. Wat doe je wel en wat niet? Zijn auto is verkocht. Guus hield heel veel van zijn auto. Ik dacht: het heeft ook geen zin die auto nog jaren op het pad te laten staan. Maar toen die wegreed, kreeg ik een enorme knal voor mijn kop."

Voelde u zich schuldig?
"Nee, dat niet. Het is meer dat je je weer realiseert dat het echt voorbij is. Dat had ik ook met ons huis in de Provence. Dat was echt onze geluksplek. We hebben het daar tien jaar zo fijn gehad. Ik ben er de afgelopen periode al vier keer terug geweest - we hadden samen tickets geboekt om van het voorjaar tot eind juli een paar keer lekker heen en weer te hoppen. Nu zat ik daar om afscheid te nemen."

Ook dat is best snel.
"Ik zag er enorm tegenop om naar het huis te gaan. Ik ben zelfs eerder gegaan, omdat ik anders niet meer durfde. Het is nu verkocht. Gelukkig aan iemand die er net zo verliefd op is als wij tien jaar geleden. Maar het blijven onmogelijke, emotionele beslissingen. Die je dan uiteindelijk in je eentje moet nemen. Ik vind dat niet niks. Dan voel je dat je je zelfstandigheid 31 jaar lang hebt gedeeld. Nu moet ik alleen verder. Een nieuw leven, zoals ik dus zeg. Een leven dat ik mezelf moet ­aanleren. "

Ziet u ook al een schim van een gelukkige toekomst?
"Dat lijkt nu nog ver weg. Zo was Guus op 26 april jarig. Hij zou 70 zijn geworden. We hadden al plannetjes gemaakt hoe we dat zouden vieren. Maar er was niets te vieren. Terwijl hij zo goed was in het bedenken en regelen van leuke weekendjes of verrassingsetentjes. Dan lokte hij me weer mee naar Londen of naar een restaurant waar dan allemaal vrienden waren. Hij hield daar zo van."

Opnieuw staat ze op. Ze wil de wand in de keuken laten zien waarop ze foto's en teksten heeft opgehangen.

"Die helpen me verder... Ook daar zitten fases in. Vooral deze tekst geeft me op dit moment steun: 'Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart en zie dat je huilt om wat je vreugde schonk.' Als ik dit lees - dat doe ik vaak - besef ik dat Guus het grootste cadeau in mijn leven is geweest."

De wereld is wonderlijk leeg zonder jou/ Er staat maar zo weinig meer in/
De hemel is aldoor zo hinderlijk blauw/ Waarom? Wat heeft het voor zin?

"Dat is van Annie M.G. Schmidt, ja. Dat gevoel - daar moet ik langzaam onderuit. Weet je wat zo gek is? Sinds Guus dood is, is het vaak opvallend mooi weer. Er zijn al zoveel zomerse dagen geweest. Die helpen me ook om te wennen aan de gedachte dat er nog een ander leven mogelijk is. Ik zeg tegen vrienden: hij heeft voor ons boven het licht aangedaan."