PlusFilm van de Week
Saint Omer is een film die je nog lang met je meedraagt: ‘Wat deze vrouw deed, is totaal onverklaarbaar’
Welke nieuwe films moet je zien? Op woensdag zetten we de nieuwe releases op een rij en selecteren we de film van de week. Dit keer: Saint Omer, over een vrouw die haar kind om het leven bracht. Regisseur Alice Diop: ‘Ik herkende iets in haar.’
In november 2013 bracht een Senegalees-Franse vrouw, destijds 36 jaar oud, haar 15 maanden oude dochter om het leven in het kustplaatsje Berck. Kalm legde ze haar slapende kind in de branding en liet ze haar achter om te sterven.
Om dat gruwelijke feit draait Saint Omer, een fictiefilm die op meerdere manieren dicht bij de realiteit blijft. Maar regisseur Alice Diop (44) houdt zich verre van de sensationele true crime die het onderwerp op had kunnen leveren. Haar film, die niet de daad zelf of het politieonderzoek toont maar zich beperkt tot de rechtszaak tegen de vrouw, doet iets onvoorstelbaars: hij creëert empathie, zelfs waar begrip onmogelijk is.
Hoewel deze daad rationeel nooit te bevatten zal zijn, weet Diop je met bedrieglijk simpele middelen mee te voeren in de wanhoop die deze jonge vrouw (gespeeld door Guslagie Malanda) gevoeld moet hebben. Het maakt Saint Omer een film die je nog lang met je meedraagt.
Achter een kinderwagen
“De kranten stonden destijds bol van die zaak,” vertelt Diop afgelopen september op het filmfestival van Venetië, daags na de première van de film. “Het eerste beeld dat ik van de vrouw zag, kwam van een beveiligingscamera, toen ze nog gezocht werd door de politie. Een jonge zwarte vrouw achter een kinderwagen. Ik had haar nooit ontmoet, uiteraard, maar het voelde alsof ik haar kende. Iets in haar gelaatstrekken. Toen ze een paar dagen later gearresteerd werd en bekende, bleek ze net als ik van Senegalese komaf te zijn en ook ongeveer even oud als ik.”
Saint Omer toont de rechtszaak door de ogen van schrijfster Rama (Kayije Kagame), die zwanger is en zich als universitair docent bezighoudt met de mythe van Medea. Net als Diop dat deed, leest Rama over de zaak in de krant en raakt ze erdoor gefascineerd. Ook dat Rama vervolgens afreist naar het plaatsje Saint-Omer om de rechtszaak bij te wonen, baseerde Diop op haar eigen ervaring.
“Ik was vijf dagen aanwezig bij die rechtszaak,” vertelt Diop. “Het riep enorm veel emoties en vragen bij me op, en ik zag om me heen dat dat voor alle vrouwen in die rechtszaal gold – van publiek en journalisten tot advocaten en rechters. Voor ieder van ons leidde alles wat er gezegd werd tot even persoonlijke als universele vragen, rond wat het betekent om moeder te zijn en om kind te zijn.”
Intelligente vrouw
Zo is de fictie van Saint Omer in feite op twee lagen realiteit gebouwd. De ervaringen van Rama weerspiegelen, zeer losjes, die van Diop zelf, al benadrukt de regisseur herhaaldelijk dat het personage fictief is. En alles wat tijdens de rechtszaak gezegd wordt, is nog directer documentair. Hoewel Diop de naam van de dader veranderde, komen alle teksten woord voor woord uit de transcripties van de rechtszaak.
“De manier waarop deze intelligente en goed geschoolde jonge vrouw sprak, was een van de dingen die me naar die rechtszaal trok,” legt Diop uit. “Haar zinnen hadden iets literairs, heel lyrisch. Ik denk dat het voor haar een manier was om afstand te creëren tot wat ze gedaan had, iets dat in feite onuitsprekelijk en onbeschrijfelijk is.”
Eigen voorstelling
Die onbeschrijflijke daad kan niet alleen niet uitgesproken worden, hij wordt in Saint Omer ook zeer bewust niet getoond. “Dat heb ik ook geen moment overwogen,” stelt Diop desgevraagd. “In de eerste plaats uit ethische overwegingen. Wat deze vrouw deed, is totaal onverklaarbaar. Ik zal nooit begrijpen wat zij heeft gedaan; volgens mij begrijpt ze het zelf niet eens echt. Elke poging om dat te reconstrueren of in beeld te brengen zou dus vals zijn – en moreel verwerpelijk.”
Bovendien, benadrukt Diop, is wat niet getoond wordt soms filmisch juist krachtiger. “Dit is een film die leunt op de kracht van het woord, op wat wel gezegd wordt maar buiten beeld blijft. In cinema is wat je niet toont minstens zo belangrijk als wat je in het shot ziet. De film eist dat je er je eigen voorstelling van maakt, wat hopelijk een meer open ruimte creëert om er echt over na te denken.”
Saint Omer is te zien in Cinecenter, Cinema De Vlugt, Eye, Filmhallen, Het Ketelhuis, Rialto De Pijp, Rialto VU en Studio/K.
Ook uit deze week:
- Dicht bij Vermeer: meeslepende en humoristische documentaire.
- Nummer achttien, the breath of life: kunstenaar Guido van der Werve onderzoekt zijn eigen nietigheid.
- It’s Raining Women: documentaire over het glazen plafond, waar vrouwen liever niet over praten.
- Oema foe Sranan: verhalen van vier Surinaamse vrouwen zijn na 45 jaar nog altijd relevant.
- Polder: thriller over een boer en een activist zit bomvol vooroordelen.
- To Leslie: rauw portret van alcoholiste – jammer van dat zoete einde.
Alice Diop
Alice Diop groeide met vier broers en zussen op in een voorstad van Parijs op als dochter van Senegalese immigranten. Ze studeerde Afrikaanse koloniale geschiedenis aan de Sorbonne, visuele sociologie aan de Universiteit van Évry en studeerde af als documentairemaker aan de gerenommeerde filmschool La Fémis. Sindsdien maakte ze naam met meerdere korte en lange documentaires, vaak rond mensen met een migratieachtergrond in de buitenwijken van Parijs. Saint Omer is haar eerste fictiefilm en won op het afgelopen filmfestival van Venetië zowel de prijs voor beste debuut als de grote juryprijs in de hoofdcompetitie.
