Rembrandts zoon Titus is weer terug in het Rembrandthuis

Dromerig kijkt een jongen over de rand van zijn lessenaar. Hij kijkt even op van zijn werkzaamheden en denkt waarschijnlijk na over wat hij verder zal gaan schrijven. Of misschien is hij afgeleid door een gedachte die hem tijdelijk van zijn werkzaamheden houdt. Hij ondersteunt zijn hoofd met zijn rechterduim tegen zijn wang. Een ganzenveer in de hand, een stapeltje papier voor zijn neus. Tussen de vingers van zijn linkerhand, op de rand van de lessenaar, hangen een inktpot en een pennenkoker. De voorkant van die lessenaar neemt een behoorlijk deel van het beeldvlak in beslag, meer dan een derde van het hele doek.

Dat dit niet zomaar een knaap is, geschilderd door Rembrandt, werd ergens aan het eind van de negentiende eeuw duidelijk. Toen zag men dat het geen anonieme jongen met weelderige krullen was, maar Titus, de zoon van de kunstenaar. Sinds 1940 is Titus aan de lezenaar een van de topstukken van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en nu is het drie maanden te gast in het Rembrandthuis. Titus is weer ‘thuis’, zoals het museum zegt en daar zit wat in, want het schilderij werd hier geschilderd.

In 1655, zo lezen we op de onderrand, naast de signatuur. Wat Titus dertien of veertien jaar oud maakt. Zou kunnen, maar sommige kenners denken dat die datering iets later is aangebracht. Is deze knaap niet iets jonger? Wie het weet mag het zeggen.

Relatie vader en zoon

Het Rembrandthuis heeft in een van de zalen een speciaal kabinet rondom het het schilderij van Titus gebouwd, waar het tegen stemmig groene achtergrond hangt. De bezoeker kan plaatsnemen op een bankje en wordt aangemoedigd om lekker lang naar het schilderij te kijken. De nieuwe interactieve multimediatour van het museum bleek in de aanloop van de heropening nog vol foutmeldingen, maar het deel over Titus deed het wel. En de onderdelen over Titus moedigen aan om uitgebreid de tijd te nemen bij het doek. Je kunt kiezen voor een kunsthistorisch achtergrondverhaal, een psychologische benadering over de relatie vader en zoon, of verschillende soorten geluiden.

Na de renovatie zijn er drie museale ruimtes bijgekomen. De directiekamer, facilitaire dienst, beveiliging en de meldkamer zijn verhuisd naar andere delen van het museum en er zijn zalen voor het publiek voor in de plaats gekomen. Een zolder is nu een zaal die dienstdoet als etsatelier, met een etspers en andere attributen om het werkproces zichtbaar te maken.

kruip-door-sluip-door

Museum Rembrandthuis bevindt zich in twee panden, die naast elkaar liggen. Het oude pand waar Rembrandt tussen 1639 en 1658 woonde en een naastgelegen modern pand, met de entree en zalen voor tijdelijke tentoonstellingen.

Het blijft een beetje een kruip-door-sluip-doormuseum, maar dat is natuurlijk ook de charme van het Rembrandthuis. Wel kreeg de routing met de drie extra ruimtes meer lucht en is de indeling logischer geworden. Naast de etszaal is in het oude pand een ‘epiloogruimte’ bijgekomen, waar het verhaal van Rembrandt na zijn vertrek uit het pand wordt verteld. Hier bevindt zich ook een facsimile van het inventarisboek. Het origineel is kwetsbaar en wordt bewaard in het depot. Het inventarisboek werd opgesteld om alle bezittingen van Rembrandt in kaart te brengen toen hij na twintig jaar wegens financiële problemen op zoek moest naar een kleinere woning.

Rembrandts verlies van het huis is door het inventarisboek ook de reden waarom het museum bestaat. Door het boek weten we van kamer tot kamer welke spullen er stonden.

Achteloze precisie

Rondom het kabinet met Titus van Rijn is in het museum de tentoonstelling Tekenkunst te zien met tekeningen uit het Ackland Art Museum in de Verenigde Staten. De collectie werken op papier staat bekend als de Peck Collection en bestaat uit tekeningen van Rembrandt, Bol, Maes en anderen. De Hollandse tekeningen in deze tentoonstelling zijn bijeengebracht door het verzamelaarsechtpaar Dr. Sheldon Peck en Dr. Leena Peck. In 2016 gaven zij hun collectie aan het Ackland Art Museum, dat verbonden is aan de University of North Carolina.

Deze verzameling is voor het eerst in Europa te zien, op de plek waar Rembrandt sommige van de tekeningen gemaakt heeft, of in de buurt. Rembrandt hield ervan om wandelingen in de natuur te maken. Gewapend met papier of etsplaatjes liep hij langs de Diemerdijk of langs de Amstel naar Oudekerk. Tijdens een van deze wandelingen tekende hij waarschijnlijk twee bootjes met pen en penseel. Met achteloze precisie tovert Rembrandt een compleet atmosferisch landschap op een klein velletje papier.

Een tekening van Abraham Bloemaert, ongeveer een halve eeuw eerder gemaakt, getuigt van een totaal andere werkwijze. Bloemaert tekende tientallen putti (naakte jongensfiguurtjes) die buitelend over elkaar door de lucht vliegen. Speciaal voor de tentoonstelling werd een steunpapier aan de achterkant door een restaurator verwijderd en kwamen er nog meer vliegende ventjes tevoorschijn. Het Rembrandthuis heeft de tekening nu zo opgehangen dat je ze allemaal kunt bekijken.

Museum Rembrandthuis: Titus is weer thuis, t/m 4 juni; Tekenkunst, t/m 11 juni