Recensie Shangri-La, Paradise Under Construction: deze zoektocht naar een fictief paradijs gaat over toerisme

In de roman Lost Horizon van James Hilton storten vier Britten met hun vliegtuig neer in de Tibetaanse bergen. Ze komen terecht in een paradijselijk klooster genaamd Shangri-La. Daar blijkt een ramp plaats te hebben gemaakt voor een utopie: het klooster, voorzien van alle moderne gemakken, staat in een glooiende, groene vallei vol aardige mensen die eeuwig jong blijven.

“Er is solide bewijs dat die plek hier is,” aldus rondleiders van de Chinees-Tibetaanse regio Zhongdian, die in 2001 officieel werd omgedoopt tot Shangri-La. Maar over de specifieke bewijsstukken wordt met geen woord gerept. Dus reist Mirka Duijn af naar Tibet in een poging het verhaal te bevestigen.

Shangri-La, Paradise Under Construction is een persoonlijke verslaggeving van een zoektocht naar de waarheid. In een intieme voice-over vertelt Duijn over de mensen die ze in Shangri-La tegenkomt en de verhalen die zij aan haar vertellen. Dat wordt aangevuld met archiefmateriaal, onder andere van de twee films die gemaakt werden van Lost Horizon, en beelden van haar reis.

Volgens de inwoners van Shangri-La is het wetenschappelijk bewezen dat het gebied het fictieve paradijs is. Kan een fictieve plek echt zijn? Het is gemakkelijk om die vraag met een volmondig nee te beantwoorden, maar wie even nadenkt zal al snel met voorbeelden komen van plekken waar fictie en realiteit in elkaar overlopen. Denk aan Disneyland, bijvoorbeeld.

Shangri-La blijkt ook een soort Disneyland. Shangri-La, Paradise Under Construction gaat daarmee expliciet over toerisme. De documentaire laat zien hoe we als toerist vaak onze ogen sluiten voor de geconstrueerde aard van een trekpleister.

Op momenten is de documentaire onnodig gecompliceerd, vooral in zijn vertelstructuur. Informatie wordt soms bewust voor de kijker achtergehouden. Dat benadrukt het punt dat elk verhaal een constructie is, maar leidt ook af.