Recensie: Michelle Williams is weergaloos in nieuwe Steven Spielberg-film The Fabelmans

Welke nieuwe films moet je zien? Op woensdag zetten we de nieuwe releases op een rij en selecteren we de Film van de Week. Dit keer: The Fabelmans van Steven Spielberg.

Op ware feiten gebaseerde films zetten het drama van de mensenlevens die ze vertellen meestal wat sterker aan. Een hachelijke situatie wordt een bijna-doodervaring, een scheiding is al snel een vechtscheiding, een verliefdheid meteen eeuwige liefde.

Steven Spielberg doet het omgekeerde in The Fabelmans. In zijn 34ste speelfilm blikt de inmiddels 76-jarige cineast onder een flinterdun laagje fictie terug op zijn jeugd. En hij laat zijn fictionele evenknie Sammy Fabelman net iets milder reageren op dat waar de wereld hem mee confronteert dan de jonge Spielberg zelf deed. Waar je misschien zou denken dat dit de angel uit de vertelling haalt, blijkt het tegenovergestelde het geval.

The Fabelmans verweeft twee lijnen die min of meer gelijk opgaan in het leven van tiener Sammy en die nauw met elkaar verbonden zijn. Er is zijn ontluikende liefde voor de cinema en zijn ontdekking van de kracht van beelden – niet voor niets opent de film met de allereerste keer dat de jonge Sammy door zijn ouders wordt meegenomen naar de bioscoop. Maar die verrukking wordt afgezet tegen hoe zijn ouders Mitzi (Michelle Williams) en Burt (Paul Dano) gaandeweg van hun voetstuk vallen, vooral wanneer hun relatie in zwaar weer komt.

Het zou in werkelijkheid leiden tot een scheiding, die veel van Spielbergs eerdere films gevoed heeft. Keer op keer waren de jonge helden in zijn blockbusters kinderen van gescheiden ouders – van E.T. en Hook tot Jurassic Park.

Persoonlijke nostalgie

Nu kijkt hij die vormende ervaring uit zijn leven dus voor het eerst direct in de ogen, in een film die is opgedragen aan zijn beide ouders – maar los van elkaar, met allebei een eigen moment in de aftiteling.

In interviews vertelde Spielberg dat hij al decennia met het idee voor een film als deze rondliep – al in 1999 werd een scenario voor een eerdere variant geschreven door zijn zus Anne. Maar het project kwam pas van de grond toen zijn ouders er niet meer waren: zijn moeder Leah Adler overleed in 2017, zijn vader Arnold in 2020.

Spielberg is overigens lang niet de enige regisseur die na diverse covidlockdowns op de proppen kwam met een film over zijn eigen jeugd. Het afgelopen jaar tapten onder meer Kenneth Branagh (Belfast), Paul Thomas Anderson (Licorice Pizza) en James Gray (Armageddon Time) op uiteenlopende manieren ook al uit dat vaatje. Wellicht dat die verzadiging een factor was in de tegenvallende bezoekcijfers van The Fabelmans in Amerika (zie kader).

Maar voor een film die zozeer gebouwd is op persoonlijke nostalgie, en voor een maker die (overigens onterecht) een reputatie heeft als sentimentele dweper, is het verrassend hoe hardvochtig The Fabelmans bij vlagen is. Sammy vindt zijn liefde voor cinema, maar hij ontdekt ook hoe onverbiddelijk het oog van de camera is. Het is die camera die als eerste blootlegt hoe zijn moeder Mitzi heimelijk, maar net niet heimelijk genoeg, iets voelt voor huisvriend Bennie (Seth Rogen).

Hoe meer Sammy gaat zien dat zijn moeder niet enkel zijn moeder is, maar een complex mens van vlees en bloed vol tegenstrijdige emoties, hoe meer actrice Michelle Williams als Mitzi de film naar zich toe trekt. Weergaloos zet zij in kleine gebaren de gefnuikte levenslust van deze Joodse huisvrouw in de jaren vijftig en zestig neer. Ook Dano is indrukwekkend, hoewel zijn rol minder imponerende momenten kent – zoals zoveel mannen van zijn generatie houdt Burt te allen tijde zijn emoties binnen.

Eerbetoon én schuldbelijdenis

Zo is The Fabelmans een eerbetoon én een schuldbelijdenis aan Spielbergs ouders, die hij in werkelijkheid – zo geeft hij in interviews grif toe – hun keuze om te scheiden nog decennia heeft nagedragen. En al is het tussen de regels door, Spielberg is al even nietsontziend in zijn reflectie op zijn eigen rol en invloed als filmmaker.

Spielberg is inmiddels al een tijdje in de ‘grootvader vertelt’-fase van zijn carrière, en The Fabelmans is de meest onversneden vorm daarvan waar de regisseur zich ooit aan heeft gewaagd. Zo combineert hij de bravoure van zijn jeugdige filmerij met een emotionele volwassenheid die hij destijds nooit had kunnen tonen.