PlusFilm van de Week

Recensie: Michelle Williams is weergaloos in nieuwe Steven Spielberg-film The Fabelmans

Vader Burt (Paul Dano), zoon Sammy (Mateo Zoryon Francis-DeFord) en moeder Mitzi (Michelle Williams) in ‘The Fabelmans’ van Steven Spielberg. Beeld Merie Weismiller Wallace/Amblin
Vader Burt (Paul Dano), zoon Sammy (Mateo Zoryon Francis-DeFord) en moeder Mitzi (Michelle Williams) in ‘The Fabelmans’ van Steven Spielberg.Beeld Merie Weismiller Wallace/Amblin

Welke nieuwe films moet je zien? Op woensdag zetten we de nieuwe releases op een rij en selecteren we de Film van de Week. Dit keer: The Fabelmans van Steven Spielberg.

Joost Broeren-Huitenga

Op ware feiten gebaseerde films zetten het drama van de mensenlevens die ze vertellen meestal wat sterker aan. Een hachelijke situatie wordt een bijna-doodervaring, een scheiding is al snel een vechtscheiding, een verliefdheid meteen eeuwige liefde.

Steven Spielberg doet het omgekeerde in The Fabelmans. In zijn 34ste speelfilm blikt de inmiddels 76-jarige cineast onder een flinterdun laagje fictie terug op zijn jeugd. En hij laat zijn fictionele evenknie Sammy Fabelman net iets milder reageren op dat waar de wereld hem mee confronteert dan de jonge Spielberg zelf deed. Waar je misschien zou denken dat dit de angel uit de vertelling haalt, blijkt het tegenovergestelde het geval.

The Fabelmans verweeft twee lijnen die min of meer gelijk opgaan in het leven van tiener Sammy en die nauw met elkaar verbonden zijn. Er is zijn ontluikende liefde voor de cinema en zijn ontdekking van de kracht van beelden – niet voor niets opent de film met de allereerste keer dat de jonge Sammy door zijn ouders wordt meegenomen naar de bioscoop. Maar die verrukking wordt afgezet tegen hoe zijn ouders Mitzi (Michelle Williams) en Burt (Paul Dano) gaandeweg van hun voetstuk vallen, vooral wanneer hun relatie in zwaar weer komt.

Het zou in werkelijkheid leiden tot een scheiding, die veel van Spielbergs eerdere films gevoed heeft. Keer op keer waren de jonge helden in zijn blockbusters kinderen van gescheiden ouders – van E.T. en Hook tot Jurassic Park.

Persoonlijke nostalgie

Nu kijkt hij die vormende ervaring uit zijn leven dus voor het eerst direct in de ogen, in een film die is opgedragen aan zijn beide ouders – maar los van elkaar, met allebei een eigen moment in de aftiteling.

In interviews vertelde Spielberg dat hij al decennia met het idee voor een film als deze rondliep – al in 1999 werd een scenario voor een eerdere variant geschreven door zijn zus Anne. Maar het project kwam pas van de grond toen zijn ouders er niet meer waren: zijn moeder Leah Adler overleed in 2017, zijn vader Arnold in 2020.

Spielberg is overigens lang niet de enige regisseur die na diverse covidlockdowns op de proppen kwam met een film over zijn eigen jeugd. Het afgelopen jaar tapten onder meer Kenneth Branagh (Belfast), Paul Thomas Anderson (Licorice Pizza) en James Gray (Armageddon Time) op uiteenlopende manieren ook al uit dat vaatje. Wellicht dat die verzadiging een factor was in de tegenvallende bezoekcijfers van The Fabelmans in Amerika (zie kader).

Maar voor een film die zozeer gebouwd is op persoonlijke nostalgie, en voor een maker die (overigens onterecht) een reputatie heeft als sentimentele dweper, is het verrassend hoe hardvochtig The Fabelmans bij vlagen is. Sammy vindt zijn liefde voor cinema, maar hij ontdekt ook hoe onverbiddelijk het oog van de camera is. Het is die camera die als eerste blootlegt hoe zijn moeder Mitzi heimelijk, maar net niet heimelijk genoeg, iets voelt voor huisvriend Bennie (Seth Rogen).

Hoe meer Sammy gaat zien dat zijn moeder niet enkel zijn moeder is, maar een complex mens van vlees en bloed vol tegenstrijdige emoties, hoe meer actrice Michelle Williams als Mitzi de film naar zich toe trekt. Weergaloos zet zij in kleine gebaren de gefnuikte levenslust van deze Joodse huisvrouw in de jaren vijftig en zestig neer. Ook Dano is indrukwekkend, hoewel zijn rol minder imponerende momenten kent – zoals zoveel mannen van zijn generatie houdt Burt te allen tijde zijn emoties binnen.

Eerbetoon én schuldbelijdenis

Zo is The Fabelmans een eerbetoon én een schuldbelijdenis aan Spielbergs ouders, die hij in werkelijkheid – zo geeft hij in interviews grif toe – hun keuze om te scheiden nog decennia heeft nagedragen. En al is het tussen de regels door, Spielberg is al even nietsontziend in zijn reflectie op zijn eigen rol en invloed als filmmaker.

Spielberg is inmiddels al een tijdje in de ‘grootvader vertelt’-fase van zijn carrière, en The Fabelmans is de meest onversneden vorm daarvan waar de regisseur zich ooit aan heeft gewaagd. Zo combineert hij de bravoure van zijn jeugdige filmerij met een emotionele volwassenheid die hij destijds nooit had kunnen tonen.

Ook uit deze week

- Klem: een toetje na de successerie van Frank Ketelaar

- L’innocent: een misdaadfilm waarin alles constant net even anders zit dan je denkt

- Docu White Balls on Walls: vooral taal lijkt belangrijk in debat over inclusiviteit in Stedelijk Museum

- Mascotte: er zit wel heel veel tegen in Jeremy’s leven en dat maakt de film overvol

- Knock at the Cabin: de film blinkt uit in het creëren van spanning, maar laat uiteindelijk te weinig aan de verbeelding over

Flop

Ondanks vrijwel unaniem lovende recensies werd The Fabelmans in Amerika maar matig bezocht. Die magere bezoekcijfers leidden direct tot allerhande opiniestukken over de teloorgang van de filmindustrie – als zelfs Steven Spielberg, de man door wiens toedoen de term ‘blockbuster’ ooit in zwang kwam, mensen niet meer naar de bioscopen weet te trekken, hebben de streamingsdiensten gewonnen, zo was de teneur. Maar nadat The Fabelmans begin januari de Golden Globe voor Beste Film won en kort daarna zeven Oscarnominaties binnensleepte, kwam er toch weer wat schot in de zaak. En als Spielberg bij de uitreiking op 13 maart een of meer van die nominaties verzilvert, zal dat ongetwijfeld nog wat verder aanzwellen.

The Fabelmans

Regie Steven Spielberg
Met Gabriel LaBelle, Michelle Williams, Paul Dano
Te zien in Cinecenter, City, Eye, Filmhallen, Kriterion, RialtoVU, Studio/K, Tuschinski

Wilt u belangrijke informatie delen met Het Parool?

Tip hier onze journalisten


Op alle verhalen van Het Parool rust uiteraard copyright.
Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar copyright@parool .nl.
© 2023 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden