Recensie ‘Julia en de haai’: Raak portret van een tienjarige die ontdekt dat ouders ook maar mensen zijn

Julia’s vader houdt van getallen, Julia’s moeder van woorden – ze is mariene bioloog en strooit fantastische weetjes rond ‘alsof ze een boodschappenlijstje opsomde’. Voor de tienjarige Julia is haar moeder onoverwinnelijk, tot ze tijdens een roerige zomer ontdekt dat achter al die onverwinnelijkheid een bipolaire stoornis schuilgaat.

De Engelse Kiran Millwood Hargrave bouwt de werdegang van haar hoofdpersoon zorgvuldig op. Als het gezin voor een paar maanden naar Shetlandeiland Unst vertrekt, waar Julia’s vader het vuurtorenlicht moet automatiseren, lijkt het drietal hecht en harmonieus.

Al snel stort Julia’s moeder zich op een zoektocht naar de zeldzame Groenlandse haai. Julia wil graag mee de oceaan op, maar haar moeder houdt haar op afstand – de eerste barstjes in het perfecte moederbeeld – en de gekwetste Julia zoekt aansluiting bij Kin, een van de andere kinderen op het eiland. Kin blijkt gepest te worden door een aantal oudere jongens en vanaf dat moment ontrolt het verhaal zich langs twee lijnen: de vriendschap tussen Julia en Kin die met schokjes tot stand komt, en Julia’s moeder die zich steeds manischer op haar onderzoek werpt.

Vaseline

Bijna terloops escaleert de situatie. Julia wil niets liever dan haar moeder steunen, maar beseft gaandeweg dat er iets niet klopt. Haar moeder heeft eerder zulk obsessief gedrag vertoond, alleen zijn haar herinneringen wazig, ‘alsof iemand vaseline op (haar) hersenen had gesmeerd’. Millwood Hargrave is sterk in dit soort beelden waarin de naderende catastrofe tussen de woorden sluimert. Haar portret van een kind dat hartstochtelijk probeert een ouder te redden, doet denken aan de psychologische jeugdromans van Annabel Pitcher en Jowi Schmitz.

Tegenover Millwood Hargrave’s afgewogen zinnen plaatst haar partner Tom de Freston wervelende illustraties in zwart-wit en vlammend geel. Daarop zwemt de Groenlandse haai rond als een ondoorgrondelijk baken van houvast en troost. De vis die de ondergang van Julia’s moeder dreigt te worden, wordt tijdens een aangrijpende apotheose de redding van Julia – en daarmee van het hele gezin.