Recensie: in het intieme The Blue Caftan veroorzaakt Halims verborgen homoseksualiteit een liefdesdriehoek

Welke nieuwe films moet je zien? Op woensdag zetten we de nieuwe releases op een rij en selecteren we de film van de week. Dit keer: The Blue Caftan van regisseur Maryam Touzani, waarin kaftanmaker Halim een kant van zichzelf onder ogen moet zien die hij lang heeft onderdrukt.

In haar tweede speelfilm The Blue Caftan viert de Marokkaanse filmmaker Maryam Touzani (42) het traditionele ambacht van de kaftanmaker. Maar ze toont ook hoe verstikkend tradities kunnen zijn, in het verhaal over kaftanmaker Halim, die zijn homoseksualiteit verborgen moet houden. Dat wordt steeds moeilijker als Youssef als leerling in zijn kleermakerij aan de slag gaat.

“Meestal kan ik niet echt uitleggen waar de verhalen die ik vertel vandaan komen, maar in dit geval weet ik het heel precies,” vertelt Touzani tijdens het afgelopen filmfestival van Rotterdam, waar The Blue Caftan in voorpremière ging. De film eindigde als derde in de ranglijst van publieksfavorieten.

“Tijdens de voorbereidingen voor mijn eerste speelfilm Adam kwam ik veel in de medina en bij een van de ambachtslieden die ik daar ontmoette, kreeg ik heel sterk het gevoel dat hij een deel van zijn leven verborgen hield. Dat triggerde iets bij me, een emotie, een herinnering, aan allerlei mensen die ik kende in mijn jeugd. Stellen waarvan iedereen wist dat ze alleen waren getrouwd om de schone schijn op te houden, zonder dat er ooit over gesproken werd. Het wakkerde in mij een verlangen aan om er wél over te praten.”

Engagement

Toch benadrukt ze dat het engagement in feite secundair is. Het speelt een hoofdrol nu de film klaar is – “Ik hoop vooral dat hij in Marokko een gesprek op gang brengt” – maar niet bij het maken ervan.

“Ik werk niet vanuit een thema of een onderwerp, mijn films zijn geen sociologische analyses. Het begint altijd bij een emotie – rond een personage, een plaats, een verhaal. En vervolgens laat ik me leiden door de personages. Als ik begin met schrijven, heb ik geen idee waar het zal eindigen. Ik wist niet dat er een liefdesdriehoek zou ontstaan, ik wist niet dat Halim een kaftanmaker zou zijn, ik ontdek het met de personages.”

Die liefdesdriehoek bestaat, naast Halim en Youssef, uit Halims echtgenote Mina. Zij wordt gespeeld door Lubna Azabal, die ook al de hoofdrol speelde in Touzani’s debuutfilm Adam (2019). Mina legt zich niet neer bij de geijkte rol van de bedrogen echtgenote – ze kent Halim door en door en accepteert hem zoals hij is, ook wanneer haar dat pijn doet. “Het is een film over liefde,” verklaart Touzani. “Over liefde in al zijn verschijningsvormen, over het feit dat er niet maar één manier is om lief te hebben.”

Al toen ze met Azabal op de set stond voor Adam wist Touzani dat de actrice ook in haar tweede film moest spelen. “Meestal schrijf ik niet met specifieke acteurs in gedachten, maar bij Mina zag ik van begin af aan Lubna voor me. Het is een heel complex personage, ze krijgt veel te verduren maar haar emoties blijven vaak onder het oppervlak. Dat minimalisme heeft Lubna als geen ander. Daar ben ik vaak naar op zoek in acteurs: dat ze met één blik of een piepkleine beweging, zonder een woord te zeggen, een heel scala aan emoties op kunnen roepen.”

De binnenwereld

Azabal is niet de enige overeenkomst met Adam. Beide films spelen zich grotendeels binnenshuis af, in één huis en een aanpalend winkeltje – in Adam een bakkerij, in The Blue Caftan Halims kleermakerij. “Het zouden buren kunnen zijn in dezelfde medina,” zegt Touzani glimlachend.

Het hangt samen met hoe ze haar personages benadert, legt ze uit. “Ik richt me op de binnenwereld van mijn personages, dus het voelt vanzelfsprekend om de films ook visueel naar binnen te keren. De medina is een stad in de stad, en binnen die medina is er een appartement, en in dat huis is er een mens, en dáár wil ik zijn. In de details en blikken en aanrakingen, al die dingen die zo veel zeggen over wie iemand is maar die je niet in woorden kunt vatten.”

Het resultaat is een zeldzame intimiteit. Dat luistert nauw, vertelt Touzani. “Ik wil mijn personages observeren zonder dat het voyeuristisch wordt. Ik wil onderdeel worden van hun intimiteit, maar er ook respect voor hebben. Daarom gebruik ik veel close-ups in de film – als je dichterbij komt, wordt het juist minder voyeuristisch.”