Recensie: In Hamels poëzie loopt een leeuw door de gang, een vrouw stuit op een muur van draadglas

De bundel bestaat uit 101 gedichten, ook wel te omschrijven als stemmingen of momentopnames van zijn verblijf in het psychiatrisch ziekenhuis. Kleine taalsalvo’s zijn het waarin hij verslag doet van zijn dagbestedingen – kleien, samen eten, therapie, boswandelen – die zijn doordrenkt met wanen over een ‘persoonlijke makreel’, een merrie, het paard, het eihoofd. De toon varieert van grof en hard tot absurd en intiem.

De bundel opent met: ‘Was ben zal mijzelf en wel expres/ geestig mijzelf vermorzel mijn totems/ jongleer onheilszwangere kanonskogels (...) was ben kortom koning van de koortsdroom/ die liever de rang van hansworst had gehad.’

Of iemand een psychose heeft, schijn je te kunnen aflezen aan het taalgebruik. De grammatica en de woordvolgorde van de patiënt kunnen bijvoorbeeld veranderen. Woorden verwijzen niet per se meer naar betekenissen, maar kunnen ook op (klank)associatie worden gekozen. Soms zijn er zelfverzonnen woorden. Een narratief ontbreekt (voor de buitenstaander).

Hartverscheurend briefje

In Hamels geval levert het associatieve, absurdistische en speelse gedichten op, die genoeg samenhang hebben om nog anekdotisch te zijn. De gedichten staan niet echt los van elkaar; het is eerder een gesamtkunstwerk. Alle dagen in de kliniek zijn eender, maar Hamels poëzie is dat allerminst. Hij staat zichzelf alles toe, zoals een alfabetische woordenlijst van gedicht één tot en met zes, maar ook een hartverscheurend briefje aan zijn kinderen (‘papa is niet echt ziek, maar een beetje in de war’). Dat is bevrijdend.

Hoewel de situatie natuurlijk tragisch en allerminst benijdenswaardig is, is de toon van de bundel licht en sommige gedichten zijn ronduit grappig, zoals: ‘Loopt een leeuw door het bos// iedereen voor de ramen// geen leeuw/ het is een fata morgana/ domkop// we geven hier niet enkel positieve kritiek/ de ruimte leegt zich weer (...) er loopt een leeuw door gang!// man nummer zoveel leunt tegen de muur en knikkebolt/ een vrouw rent achter de leeuw aan// stuit op een deur van draadglas.’

De bundel eindigt ontroerend: ‘(...) daar daar dat huis met die heg// daar staat een mooie vrouw in de deuropening/met een kind op haar arm, een kind aan haar rok en een kind in haar buik (...) we laten je los/ het laatste stukje mag je rennen.’

Ondanks alle geschetste waanzin, is de bundel er vooral een van mededogen voor zichzelf, zijn lotgenoten én de therapeuten. Zijn we per slot van rekening niet allemaal een beetje in de war?