Recensie: Bankiersvrouw bezwijkt uit mededogen voor een oude Chopin-vertolker in Coetzees ‘De Pool’

In het verleden gunde J.M. Coetzee de wereldprimeur van zijn boeken geregeld aan zijn Nederlandse uitgever. Maar sinds De dood van Jezus (2016) verschijnen ze als eerste in Spaanse vertaling bij het Argentijnse El Hilo de Ariadna.

Waarom? Hoofdzakelijk, zei de Zuid-Afrikaan in verschillende interviews, om de hegemonie van het noordelijk halfrond en het Engels als wereldtaal te doorbreken. Opmerkelijk, dat laatste, voor een auteur die ooit toch zeer bewust in die lingua franca is gaan schrijven. Maar het moet gezegd: zijn nieuwste, korte roman De Pool (c.q. El Polaco) speelt zich daadwerkelijk af in een Spaanstalig land, en een deel ervan draait om wat er tussen twee mensen zoal lost in translation kan raken.

De mensen in kwestie zijn bankiersvrouw Beatriz en de pianist Witold Walczykiewicz. Beatriz ontmoet Witold als lid van een recitals organiserende Kring in Barcelona. Tijdens concert en nazit-annex-diner is ze van zijn beroemde, opvallend sobere Chopin-vertolkingen noch van de ruim twintig jaar oudere man zelf erg gecharmeerd. Maar de zeventiger blijkt al snel wel als een blok voor háár gevallen.

Aanvankelijk houdt Beatriz zijn avances af, mede omdat die in nogal stijf, gebrekkig galm-Engels zijngevat. Later bezwijkt ze, schijnbaar uit een lauw soort mededogen, alsnog voor een kortstondige affaire op Mallorca. Om er na zijn dood achter te komen dat hij na hun breuk in zijn buitenwijkflatje in Warschau een complete dichtbundel over haar schreef. In het Pools. Die ze dan weer laat vertalen door een iemand die gespecialiseerd is in juridische teksten.

Licht schrijnend

Resultaat is een beknopte, tragikomische liefdesgeschiedenis, waarin zowel de liefde tussen Chopin en schrijfster George Sand als Dante Alighieri’s verering van ‘diens’ Beatrice doorklinkt. Soms amusant, soms licht schrijnend. Maar toch werkt ook deze om onduidelijke redenen uit (bínnen de hoofdstukken) genummerde passages opgebouwde vertelling weer nooit al te zeer op de lachspieren of de traanbuizen.

Ironisch genoeg ligt dat misschien wel voornamelijk aan Coetzees (niet-moedertaal)proza, dat hij afgelopen zomer in El Pais eigenlijk dodelijk accuraat typeerde: “Na vele jaren oefening geloof ik dat ik goede, eenvoudige, economische Engelse zinnen schrijft, met voldoende syntactische flexibiliteit om ze, vanuit muzikaal oogpunt, aantrekkelijk genoeg te maken om de aandacht van de lezer vast te houden.”