Podcast: Hoe liep het af met de briefschrijvers naar de pagina Achterwerk uit de VPRO-gids?

Je kon er naartoe schrijven als je op school werd gepest of bang was voor spoken, maar ook om te vragen of er andere kinderen waren die leden onder de scheiding van hun ouders. De brievenrubriek Achterwerk, gepubliceerd op de achterpagina van de VPRO-gids, was 40 jaar lang een baken waar jongeren terechtkonden met hun problemen, vragen, observaties, of gewoon omdat ze iets leuks wilden vertellen. Zo was er begin jaren tachtig een briefschrijfster die vroeg of er meer boekenliefhebbers waren om samen een Adriaan van Dis-fanclub te beginnen.

In wat gold als typische VPRO-gezinnen – links, progressief, intellectueel – was de rubriek wereldberoemd. In de topjaren, eind jaren tachtig, begin jaren negentig, kwamen er wekelijks meer dan 100 brieven binnen, terwijl op de pagina maar plek was voor acht inzendingen. Al na een paar jaar kwam er een spin-off op televisie: Achterwerk in de kast.

Dat programma stopte halverwege de jaren negentig. De brievenpagina liep tot 2016, maar heeft een tweede leven gekregen dankzij de podcast Achterwerk van Elja Looijestijn. De laatste redactrice van de papieren rubriek behandelt elke aflevering een brief van toen met daaraan toegevoegd de vraag: hoe ging het verder met de briefschrijver?

Stumperd

In een van de eerste afleveringen zoekt Looijestijn de jonge vrouw op die in 1994 als 19-jarige een brief stuurde waarin ze aankondigde in verwachting te zijn. ‘Ik ben zó gelukkig met ons foutje,’ schreef ze. En over de zwangerschap: ‘Op zijn tijd roken mijn vriend en ik samen een blowtje…De huisarts meldde mij dat dat af en toe echt geen kwaad kan.’

De reacties die de weken erna op de pagina verschenen waren alle afkeurend. ‘Je bent een grote onverantwoordelijke stumperd als je nog niet eens van een blow af kunt blijven tijdens je zwangerschap,’ pende een boze lezer. Hoe liep het af met moeder (nu 47) en dochter (27)? Wat vindt de laatste ervan ‘een foutje’ te zijn genoemd? Looijestijn spreekt hen beiden voor haar podcast.

Volgens Looijestijn leende de brievenpagina zich bij uitstek voor een vervolgpodcast. “De rubriek was een instituut dat voor veel mensen verbonden is met hun jeugd. Alleen al het herlezen van de brieven heeft een grote nostalgiefactor. Met het opzoeken van de schrijvers van toen leggen we de link met het nu.”

Existentiële crisis

De kracht van de rubriek lag volgens haar in de herkenbaarheid van de aangesneden onderwerpen. “Voor kinderen betekende het lezen van de brieven vaak de ontdekking dat ze niet de enige waren met een bepaalde zorg. Dat is voor iedereen, maar zeker op die leeftijd, heel waardevol. En natuurlijk waren de brieven vaak simpelweg vermakelijk om te lezen.”

Looijestijn nam de redactie in 2008 over. Toen werd de stroom aan brieven al geleidelijk minder, om in de jaren die volgden steeds verder op te drogen. “Het internet heeft de functie overgenomen. Online is antwoord op bijna al je vragen te vinden en je hoeft geen weken te wachten tot de nieuwe televisiegids verschijnt.”

Maar gezien de eerste reacties op de podcast lijkt Achterwerk toch door te kunnen. Looijestijn: “We hebben ook een aflevering met schrijver Tobi Lakmaker. Hij schreef geen brief, maar las er een en die hielp hem uit een existentiële crisis. Meer van dat soort verhalen zouden een mooi tweede seizoen vormen.”