Once the Dust Settles: ingetogen en respectvol ramptoerisme

In Once the Dust Settles bezoekt filmmaker John Appel drie rampplekken: het door een aardbeving getroffen Amatrice in Italië, het door de ontplofte kerncentrale verwoeste Tsjernobyl in Oekraïne en het door oorlog verscheurde Aleppo in Syrië. Het observerende drieluik fungeert als een ­herinterpretatie van de aantrekkingskracht van rampplekken en de verborgen waarde van ramptoerisme, want vroeg of laat komen de toeristen.

Hoe gaat een verwoeste stad hiermee om? Waar in Amatrice bordjes staan die selfies verbieden, zijn ze in Aleppo juist blij met de bezoekers. De terugkomst van het toerisme luidt namelijk de terugkeer van het normale leven in. En in Tsjernobyl zien ze toeristen als een mogelijkheid eindelijk het echte verhaal van de ramp te vertellen.

Once the Dust Settles opereert op de grens tussen verwerking en wederopbouw. De getroffenen gaan allemaal op een andere manier met hun rampspoed om. Misschien is de vernietiging van Amatrice gemakkelijker te accepteren, zegt pastoor Luigi Aquilini over zijn stad, omdat de oorzaak een natuurramp was. Het is een aannemelijke suggestie, maar blijft slechts een van de mogelijke interpretaties, een idee dat wordt geopperd maar niet wordt aangegrepen als een alles verklarende uitleg.

Door de drie verwoeste steden achtereenvolgens te portretteren, roept de documentaire vragen op over de achterliggende redenen voor deze verschillen. Een duidelijk antwoord wordt niet gegeven.

In drie losstaande hoofdstukken ontdekken we drie totaal verschillende rampplekken. Toch voelt het niet als ramptoerisme. Het is vooral de respectvolle, mensgeoriënteerde aanpak van Appel die hierbij noemenswaardig is. Waar we gewend zijn om de sensatie in rampen te zoeken, leert Appel ons met een andere blik naar dit soort leed te kijken.