Nu ook in het Duits: de zwembadpas van Kees de jongen

Kees de jongen, het beroemde boek van Theo Thijssen uit 1923, is in het Duits vertaald. De vertaler was in Amsterdam om over Ein Junge wie Kees te vertellen.

De Duitsers kwamen deze week naar Amsterdam om over de zwembadpas te leren. De afgelopen twee dagen organiseerde het Nederlands Letterenfonds onder de titel Leicht, aber nicht ohne Melancholie een programma om Duitse vertalingen van Nederlandse klassiekers onder de aandacht van Duitse journalisten te brengen (we gaan er over lezen in de Frankfurter Allgemeine Zeitung en Der Tagesspiegel). Er werd gesproken over onder anderen Simon Carmiggelt, Nescio, en Maria Dermoût. Helemaal in lijn met het Letterenfonds dat Nederlandse literaire werken wil bevorderen.

En dan vergeten we bijna Theo Thijssen. Zijn bekendste werk, de roman Kees de jongen – over de fantaserende jongen Kees Bakels die zichzelf als heel bijzonder ziet – is net in het Duits verschenen. In de bibliotheek van het Letterenfonds sprak vertaler Rolf Erdorf (63) donderdag over Ein Junge wie Kees (Wallstein Verlag).

De roman begint zo: ‘Viele leute scheinen Kees Bakels überhaupt nicht gekannt zu haben, was eigentlich kaum zu verstehen ist. Ist er denn nicht praktisch der bedeutendste Junge gewesen, den es je gegeben hat?’ (‘Vele mensen schijnen Kees Bakels niet eens te hebben gekend en dat is eigenlijk niet goed te begrijpen. Is hij niet zowat de belangrijkste jongen geweest, die er ooit bestaan heeft?’)

Mevrouw en meneer

Erdorf sprak begeesterd over zijn vertaling. Hoe hij ermee had geschipperd de Duitse tekst niet te modern te laten klinken, maar ook niet als een honderd jaar oud verhaal. En hoe hij bijvoorbeeld als ‘markers’ de Nederlandse woorden mevrouw en meneer heeft laten staan. Zodat de tekst toch zijn Nederlandse karakter behoudt. En dan het onvermijdelijke. “Het was de eerste vraag die iedereen in Nederland me stelde: hoe ga je het woord zwembadpas vertalen?”

Want wie Kees de jongen zegt, zegt ook zwembadpas, een door Kees ontwikkelde manier om zich, op weg naar het zwembad, snel te kunnen voortbewegen, bijna voorover vallend en met de armen zwaaiend. Erdorf kijkt de Duitse journalisten aan, en zegt, met uitgestreken gezicht: “Nu ja, Schwimmbadschritt.” Zo eenvoudig kan vertalen ook zijn.

Erdorf, die voornamelijk Nederlandse jeugdliteratuur vertaalt en daarvoor in 2005 de prestigieuze Martinus Nijhoff Vertaalprijs ontving, las vervolgens voor over Kees en de Schwimmbadschritt.

Tijdens de lunch gaf Erdorf uitleg over de titel. “Kees is geen voorkomende naam in het Duits. Ook niet in het Engels, dus is Kees the boy, zoals de roman in het Engels is vertaald, ook funest. Met Ein Junge wie Kees geef je, door de titel om te draaien, een introductie, en is het meteen duidelijk.”

Prachtige oldtimer

Hij moest wel bekennen dat hij wel een beetje bang was om Kees de jongen te vertalen. “Ik voelde me een automonteur die opeens een prachtige oldtimer onder handen moest nemen. Bang iets stuk te maken.”

Na een wandeling door de stad, langs plekken waar Kees de jongen zich afspeelt, werden de Duitsers bij het Theo Thijssen Museum, in de Eerste Leliedwarsstraat, getrakteerd op de zwembadpas. Onder leiding van Peter-Paul de Baar, een van de drijvende krachten achter het museum, demonstreerden vijf Amsterdamse jongens de beroemde pas. Een paar met de armen van voor naar achteren zwaaiend, een enkeling met zijwaartse bewegingen (nog altijd is men er niet uit wat nu de ‘echte’ zwembadpas is).

De Duitsers applaudiseerden luid. Niets staat de introductie van de Schwimmbadschritt in Duitsland nog in de weg.