Niki Padidar maakte een documentaire over hoe anderen haar zien: buitenlands, asielzoeker, anders, niet van hier

All You See, de eerste lange documentaire van de Amsterdamse filmmaker Niki Padidar, opent woensdagavond in Koninklijk Theater Carré de 35ste editie van Idfa. ‘Ik vind het een tikje onwerkelijk.’

Waar kom jij vandaan? Do you speak Dutch? Woonden jullie daar in een hut? Word je bruiner in de zon? Hebben jouw drie kinderen allemaal dezelfde vader? In All You See vertellen meisjes en vrouwen over de met vooroordelen doorspekte vragen die hen dag in dag uit worden gesteld. Filmmaker Niki Padidar (43) weet hoe het is dat nieuwkomers hun leven lang als nieuw worden gezien; zij kwam op haar zevende met haar ouders vanuit Iran naar Nederland en wordt daar nog dagelijks mee geconfronteerd.

In 2015 won Padidar de Idfa Award voor de beste jeugddocumentaire met haar korte film Ninnoc, over een ​​11-jarig meisje dat denkt dat haar klasgenoten haar anders vinden. Tijdens de première ontmoette haar producent haar ouders. “Na afloop zei hij: ‘Je moet een film over je ouders maken.’ Ik antwoordde dat ik sowieso geen film over mijn ouders zou gaan maken. Maar we raakten aan de praat over Iran en de tijd dat we net in Nederland waren, en toen zei hij: ‘Schrijf het op, je hoeft er niks mee te doen, maar schrijf het een keer op.’”

Ondanks haar bedenkingen, schreef Padidar in één keer zeventien pagina’s vol. “Ik wist: er zit meer in dan ik dacht. Ja, het was een soort verdringing; ik had gewoon nooit zin om over die periode na te denken.”

Waarom duurde het nog zeven jaar?

“Er zijn allerlei factoren. Corona hielp niet en ik heb in de tussentijd een dochtertje gekregen. En het vinden van geschikte hoofdpersonen duurde lang. Maar de belangrijkste reden is dat het een heel ingewikkeld verhaal was, waardoor de inhoud steeds veranderde. Ik had nog nooit iets persoonlijks gemaakt, en dat wilde ik ook niet. Ik ben sowieso niet iemand die veel deelt over zichzelf, dus dat was een enorme hobbel – ik zit altijd aan jouw kant, ik stel veel liever vragen. Ik moest eraan wennen om meer te delen. En ik wilde wegblijven bij dit specifieke onderwerp. Ik wilde wegblijven bij het hokje waar ik voortdurend in word gestopt. En deze film gaat daarover en vestigt juist alle aandacht daarop.”

Wat is dat hokje precies?

“Dat kan van alles zijn: buitenlands, asielzoeker, anders, niet van hier. Omdat ik steeds dieper in het onderwerp dook en steeds meer over mezelf ging nadenken, kon ik er niet langer omheen en ontdekte ik dat het een veel groter onderdeel van mezelf is dan ik dacht. Of wilde denken.”

Je laat drie vrouwen aan het woord, die lijken te staan voor bepaalde fases in jouw eigen leven. Is dat zo, en hoe heb je ze gevonden?

“Ik was niet per se op zoek naar iemand die voor een bepaald aspect van mij stond of iemand die op mij lijkt; het ging eigenlijk heel intuïtief. Toen ik Sofia ontmoette op een nieuwkomersschool was ik direct weg van haar, maar pas toen ik haar beter leerde kennen, ontdekte ik dat ze precies dezelfde dingen zei als ik toen ik 7 was. Hetzelfde geldt voor de andere vrouwen: het is 100 procent hun eigen verhaal, maar in de film is het samen één verhaal geworden – dat veel raakvlakken heeft met mijn verhaal.”

In de film zeg je: ‘Ik wil me wel verbinden met Nederland, maar ik voel me geen Nederlander’. Is dat omdat het je dagelijks wordt voorgehouden of is dat sowieso onvermijdelijk?

“Allebei denk ik. Ik was al 7 toen ik naar Nederland kwam en ik was best gelukkig in Iran. Als ik Iraanse muziek hoor, kan ik zomaar geëmotioneerd raken. Dat gebeurt helemaal buiten mezelf om; dat zit dus heel diep. Maar het helpt niet dat je de hele tijd wordt gevraagd waar je vandaan komt. Dat je er constant op wordt gewezen dat je blijkbaar niet van hier bent.”

Gebeurt dat echt elke dag?

“Ja, en op de meest willekeurige momenten. Ik zat laatst voor ons huis met mijn vriend en de hond, en toen liep er een vrouw langs die iets over de hond wilde weten en die vraagt dan ‘Spreekt u wel gewoon Nederlands?’ In mijn ooghoeken zie ik dan dat mijn vriend daarom zit te gniffelen. Of: ‘Can I have this chair’, als iemand een stoel wil pakken in een café. Het gebeurt ook door mensen die ik wel vaker zie, zoals de bakker met wie ik al heel vaak Nederlands heb gepraat. Die zegt de volgende keer dan toch weer ‘two sixty’ of zo.”

De theatrale intermezzo’s zorgen voor een vervreemdende sfeer, en ook de score draagt bij aan de vervreemding. Hoe is dat zo ontstaan?

“De hokken waar de meisjes en vrouwen in zitten, was het allereerste beeld dat ik in mijn hoofd had. Het zijn een soort parallelle universums, die zij alleen zelf ervaren en de buitenwereld niet ziet. Een werkelijkheid waar van alles aan niet klopt. De score is gemaakt door Fin Greenall van Fink, een singer-songwriter uit Engeland van wie ik fan ben. Ik heb hem via verschillende kanalen een kort berichtje gestuurd: ‘Ik ben een regisseur, hier is een link naar mijn vorige film, ben je geïnteresseerd om samen te werken?’ Hij mailde terug dat hij Ninnoc mooi vond en dat hij muziek voor me wilde maken. Waanzinnig! We hebben lang gepraat over de functie van de muziek; het moest vervreemdend zijn, maar geen eigen verhaal gaan vertellen, maar het mocht ook geen liftmuziek worden. Dat heeft hij fantastisch gedaan.”

Je eerste lange documentaire opent woensdagavond Idfa, het grootste documentairefestival van de wereld. Hoe hoorde je dat?

“All You See was al geselecteerd en toen kreeg ik een mail: kan je vanmiddag op kantoor langskomen. Ik vroeg me af wat er zou kunnen zijn? Zouden ze mijn film toch niet willen selecteren – ik had echt geen idee. Toen zei artistiek directeur Orwa Nyrabia: ‘How about opening film?’ ‘Van IDFA?’ vroeg ik. Toen moest hij heel hard lachen en zei hij: ‘Nee, van de Berlinale, nou goed?’ Het is gewoon heel vreemd. Ik vind het nog steeds een tikje onwerkelijk, maar het is natuurlijk een ontzettende eer. En ik vind het heel fijn voor de hoofdpersonen. Ze komen allemaal naar de première. Mijn ouders ook, het wordt sowieso een feestje.”

All You See opent woensdagavond de 35ste editie van Idfa en is tegelijkertijd te zien in 35 theaters door het hele land. De VPRO zendt de documentaire uit op 23 november om 22.30 uur onder de Nederlandse titel Al wat je ziet.