Nieuwe generatie danst Jirí Kylián alsof ze nooit anders heeft gedaan

Het is een angstaanjagende wereld die Jirí Kylián neerzet in Tar and Feathers (2006). Een vijandige wereld zelfs. De linkerkant van het podium lijkt nog mee te vallen. Daar staat, op metershoogte poten, de vleugel waarop pianiste Tomoko Mukaiyama improviseert rond een pianoconcert van Mozart.

Die piano lijkt zo weggelopen uit een schilderij van Salvador Dalí, met de bij diens surrealisme horende belofte dat het een droom is waaruit je kunt terugkeren. De rest van het toneel behoort echter toe aan het absurdisme van schrijver Samuel Beckett: een zinloze plek, waaraan niet valt te ontsnappen.

De zes dansers zetten bewegingsfrasen in die zomaar weer kunnen stoppen. Uit de speakers klinkt soms onheilspellend gebrul. Er zijn venijnige uitbarstingen van woede. Een danseres staat op de ruggen van twee kruipende mannen en laat zich zo het toneel over wandelen: een schitterend beeld.

Duister existentialisme

Op de geluidsband horen we Kylián die met raspende oudemannenstem What is the Word voordraagt, het laatste gedicht dat Samuel Beckett schreef. Op toneel mimen de dansers de zoektocht naar woorden mee, ineens uitgedost met koddige pruiken en rokjes van noppenfolie. Het is tegelijkertijd grappig, oneerbiedig en schrijnend.

De (gedeeltelijke) livebegeleiding van Tar and Feathers ontbreekt helaas in de rest van het programma. Een orkest in de bak had deze celebration toch feestelijker kunnen maken. Ook de programmasamenstelling had iets uitbundiger gekund.

Met Gods and Dogs (2008) blijft de sfeer te veel hangen in het duistere existentialisme van Tar and Feathers. Wat niet wegneemt dat ook dit op strijkersmuziek van Beethoven gezette ballet prachtige momenten kent. Zoals het spannende spel met schaduwen aan het begin, of het zwiepende kettinggordijn dat halverwege voor nieuwe dynamiek zorgt.

Weelderige hoepelrokken

Barokmuziek van Pergolesi en Vivaldi zet de toon in Bella Figura (1995), een sleutelwerk in Kyliáns oeuvre. Intrigerend is nog altijd het spel dat Kylián speelt met gordijnen en doeken, die de ruimte steeds opnieuw definiëren. Ronduit subliem is de superesthetische groepschoreografie, waarin de dansers gehuld zijn in weelderige rode hoepelrokken met daarboven een ontbloot bovenlijf.

De huidige generatie NDT-dansers heeft Kylián nooit meegemaakt als huischoreograaf (tot 2009), laat staan als artistiek leider (1975-1999). Tussen 2013 en 2020 haalde de Tsjechische Nederlander zelfs al zijn werk weg bij het NDT, om het zoeken naar nieuwe wegen bij het gezelschap te stimuleren. Toch dansen ook deze nieuwe NDT-dansers het werk van de gevierde choreograaf alsof ze nooit anders hebben gedaan. Het laat zien hoe diep de bewegingstaal van Kylián is verankerd in het dna van het gezelschap.