Na Baantjer zijn nu de kunstcriminelen aan de beurt

Het idee was hem al jaren geleden ingevallen, al wandelend in het Rijksmuseum, peinzend over hoe schilderijen als De Nachtwacht werden bijgesneden om in een nieuwe ruimte te passen. “Dat gebeurde vroeger heel vaak. Van Rembrandts grootste schilderij Claudius Civilis, dat meer dan vijf meter hoog en breed was, is zelfs maar een klein stukje overgebleven. De rest is verschwunden.”

Hij bedacht zich: het was echt niet de huismeester die het mes in die doeken mocht zetten, daar moeten ze schilders voor hebben gevraagd. “En dat versneden doek gooiden ze niet weg, dat moeten ze hebben hergebruikt. Het was een circulaire maatschappij. Het is toch een prachtige gedachte dat ze dan zelf weer een schilderijtje over zo’n stukje meesterwerk hebben gekliederd?”

Acteur, regisseur en auteur Peter Römer (68) is altijd al heel geïnteresseerd geweest in kunst en in de kunsthandel. “Kunst’ als zelfstandig naamwoord is het mooiste wat er is. Maar als je ‘kunst’ voor een ander woord zet, is het nep. Kunst is enorm prestigieus, het hangt in een museum. Maar tegelijkertijd zijn musea toeristenfuiken, steden leven van musea. Die kunst moet dan wel echt zijn – maar lang niet alles is dat. Er is dat verhaal van een vervalser die in het MoMa voor ‘zijn’ Miró stond en constateerde: nou, die lijkt toch best aardig. Er hangen in musea doeken die niet geschilderd zijn door de naam die erop staat, all over the world. Dat is een verbijsterende gedachte. Maar niets mag het sprookje verstoren dat musea de bewakers zijn van onze cultuur.”

Römer zag een thriller voor zich over de internationale kunsthandel. Maar die ingeving over zo’n verdwenen doek bleef lang in een laatje in zijn hoofd. “Want ik kon geen goede manier bedenken hoe ik dat overschilderen zou kunnen bewijzen. Pas toen ik in de krant las over de mobiele scanner die hoogleraar Joris Dik van de TU Delft had ontwikkeld om onderliggende lagen van een schilderij zichtbaar te maken, kwam alles bij elkaar en ontstond een boek uit een gedachte die ik zo lang geleden had gehad.”

Sint-Petersburg

Gisteren schreef hij nét de eerste bladzijde van een nieuwe Baantjer, de reeks over rechercheur De Cock waarin hij de schepper als auteur heeft opgevolgd. Met zijn vrouw Annet Hock heeft hij twee psychologische thrillers geschreven. Maar Een meesterstuk is wat hij zijn ‘grote roman’ noemt – iets waarmee zijn kinderen hem de afgelopen jaren veelvuldig hebben gepest. “In dit boek zit een deel van mijn ziel en wat ik vind van de wereld.”

Het boek voert van een malafide ondernemer en kunstkoper in Sint-Petersburg via een kunsthandelaar in Genève naar een morsige handelaar in de Spiegelstraat. Een jonge Amsterdamse wetenschapper doet voor haar promotie onderzoek naar een doek dat in bezit was van haar grootvader en raakt verzeild in een wereld van nietsontziende kunst­criminelen.

Er is ook een glansrol voor het Rijksmuseum, het ‘aartsbisschoppelijk paleis’ van de katholieke architect Pierre Cuypers, waarvan de protestantse Willem III de opening weigerde bij te wonen. “Die dacht: krijg de klere maar, als een Trump avant la lettre. Ik ben er geweest toen het net was verbouwd, nog zonder de schilderijen. Wat een kunststuk is dat gebouw zelf! Met in de kelder de lucht- en vochtafvoer, achter de muren een wonder van techniek. Ik ben ook in het atelier geweest, zoals ik het in mijn boek beschrijf. Ja, ik wil ook laten zien wat ik allemaal weet, dat begrijp je wel.”

Zijn 65ste verjaardag bracht hem naar Sint-Petersburg. “Mijn kinderen hebben me meegenomen, vanwege dat ‘Peter’sburg. Toen besloot ik dat ik daar een van mijn hoofdpersonen zou situeren. Wat een geweldige stad, wat een grandeur. Parijs, eat your heart out.”

“Ik moest natuurlijk al die musea bezoeken voor mijn research. Ik ben ook naar Madrid gegaan, ik dacht dat er in het Prado iets te halen viel. Ik ben daar langs alles van Velázquez en Rubens geleid – daar zit ook een prachtig verhaal in, maar Madrid heeft dit boek niet gehaald. Wellicht in een volgend boek, ik ben nog niet klaar met deze wereld.”

Geroofde kunst

Drie jaar heeft Römer geschreven aan Een meesterstuk, voor zijn doen een lange tijd. “Het moest geloofwaardig zijn. Er is iets gebeurd met dat linnen doek – en het ís mogelijk dat het ergens aan de muur hangt. En die kunsthandelaar in Genève die ik beschrijf, met zijn depot aan uit oorlogsgebied geroofde kunst, dat depot bestaat ook echt. Op het moment dat bijvoorbeeld de Verenigde Staten een land binnenvallen, reizen er kunsthistorici mee, embedded, om te zorgen dat kunstwerken in veiligheid worden gebracht. Maar om die mensen scharrelen strontvliegen waardoor artefacten uit Syrië, Afghanistan, Irak in geheime depots terechtkomen. Mijn verhaallijn is fictie, maar het meeste wat ik schrijf, is echt waar.”

Peter Römer, Een meesterstuk, A.W. Bruna, €18,99 (na 21 april €21,99), 384 blz.