Mist: een dansfilm die het best thuis ondergaan kan worden

Twee keer in twee jaar moest de Belgisch-Franse choreograaf Damien Jalet zijn debuut bij het Nederlands Dans Theater uitstellen. Mist verschijnt nu in een vorm die wonderwel past bij dit meditatieve werkstuk: als een dansfilm die het best thuis ondergaan kan worden.

Het Nederlands Dans Theater (NDT) blonk het afgelopen seizoen uit in het voor livestreams geschikt maken van nieuwe choreografieën. Zo bleef Marco Goeckes virtuoze groepswerk voor NDT 2, The Big Crying, intact op een computerscherm. Emotioneel nog aangrijpender was Baby Don’t Hurt Me, een intuïtief onderzoek naar menselijke kwetsbaarheden van het choreografenduo Imre en Marne van Opstal. In beide gevallen wisten de makers met de cameravoering en montage extra lagen en verrassende perspectieven toe te voegen, waardoor de streams meer werden dan alleen maar een registratie van een voorstelling.

Met Mist gaat het Haagse gezelschap nog een stapje verder: in plaats van een livestream is de voorstelling van Damien Jalet bewerkt tot een zeer precies geënsceneerde dansfilm.

Choreograferen voor de camera is niet nieuw voor Jalet: zo creëerde hij de dansscènes in Suspiria (2018). Jalets dansante bijdrage aan die omstreden remake van Dario Argento’s horrorklassieker was het enige waarover voor- en tegenstanders het eens konden worden: een absolute verbetering.

Als regisseur van Mist maakt Jalet optimaal gebruik van ‘executive director’ en cameraman Rahi Rezvani. Als huisfotograaf van NDT zit Rezvani de dansers al vijftien jaar dicht op de huid. Er is een vertrouwensband, waardoor hij ze naakt en kwetsbaar in beeld kan brengen zonder dat het voyeuristisch wordt.

Lichtgekleurde lendedoek

Mist opent met een serie dichtbije shots van roerloze lichamen die — soms in hun eentje, soms verstrengeld met anderen — omhuld worden door een mist die opstijgt uit een vloer met duizenden gaatjes. Man, vrouw en iedereen daar tussenin zijn gehuld in dezelfde lichtgekleurde lendendoek, met ontbloot bovenlichaam. Door de steeds dichter wordende nevel zien we veel naakte huid. En spieren, pezen, aders en tepels.

Maar ook al worden de verstrengelingen van die achttien halfnaakte lijven steeds intenser: het draait hier niet om erotiek. De omhelzingen hebben juist iets tragisch — als een wanhopig vastklampen.

Dat die wanhoop niet onterecht is blijkt als we na een minuut of tien voor het eerst een totaalshot krijgen van het toneel. De fikse rookpluimen die opstijgen tussen de wriemelende hoopjes lichamen op de grond doen denken aan de aanslagen op 9/11. Maar associaties met andere rampen, of natuurgeweld, liggen evenzeer voor het oprapen.

Drie kwartier lang blijft het bewegingstempo laag. Sterker nog: regelmatig geven die loom voorbijtrekkende waterdampen je het gevoel dat je naar slow motion opnamen zit te kijken. In het magnifieke slot zien we vanuit een hoog camerastandpunt hoe de dansers worden overspoeld door de mistflarden. In spookachtige projecties vervaagt de grens tussen mensen en nevel ten slotte helemaal. Wonderschoon.

In een direct na de film uitgezonden interview vertelt Jalet dat de door hem en de Japanse kunstenaar Kohei Nawa gecreëerde schemerwereld geïnspireerd is door het Tibetaanse dodenboek, waarin verschillende staten van bewustzijn centraal staan. Het NDT beveelt de kijker aan om Mist te kijken in een zo donker mogelijke ruimte, op een zo groot mogelijk scherm, met het best mogelijke geluid.

Maar om echt in de juiste staat van bewustzijn te geraken zou ik willen voorstellen dat de thuiskijker zich daarnaast languit neervlijt op de bank, of — waarom ook niet — op bed. Mist is een meditatieve ervaring die bij uitstek geschikt is om te ondergaan in de thuisbubbel.