Lijvige naslagwerken over twee Britse popiconen: David Bowie en Paul McCartney op de koffietafel

Bijna gelijktijdig verschenen lijvige boekwerken over Paul McCartney en David Bowie. Ze doen zich allebei voor als naslagwerk, maar het prachtige De Lyrics is in wezen een autobiografie van McCartney.

De koffietafel heeft het er maar zwaar mee. David Bowie Compleet van Benoît Clerc is een stoeptegel van 624 pagina’s. De Lyrics van Paul McCartney, twee delen in een cassette, telt er zelfs 874. Typische koffietafelboeken zijn het niet. Ze zijn luxueus van opzet en ruim geïllustreerd, maar het draait in beide toch in de eerste plaats om de tekst.

David Bowie compleet is vooral een naslagwerk waarin in alle 456 songs worden behandeld die Bowie opnam. Hoewel de titel De Lyrics anders doet vermoeden, komen daarin ‘slechts’ 154 van de pakweg 400 songs aan bod die McCartney binnen en buiten The Beatles heeft geschreven. Compleet is het boek dus allerminst, maar dat zal het streven ook niet zijn geweest. De Lyrics is een verkapte autobiografie.

Leven en carrière

McCartneys boek is gebaseerd op gesprekken die hij had met bevriende dichter Paul Muldoon. Verspreid over vijf jaar kwamen ze 24 keer bij elkaar om over McCartneys werk en natuurlijk ook leven te praten. Elk van de besproken songs heeft in het boek een eigen hoofdstuk. Tezamen vormen ze een mooi, soms nieuwe inzichten biedend en hier en daar ook ontroerend overzicht van McCartneys leven en carrière.

Wat McCartney en Bowie gemeen hebben, is dat ze beiden hun leven uitgebreid en zorgvuldig hebben gedocumenteerd. Bowies gigantische archief is bekend (voor de internationale tentoonstelling Bowie Is werd er dankbaar gebruik van gemaakt), maar ook van McCartney is er zo’n collectie. Veel van de illustraties in De Lyrics zijn er aan ontleend. We krijgen niet alleen de originele songteksten van de 154 songs te zien – soms keurig met de hand uitgeschreven, soms losjes gekrabbeld op bijvoorbeeld een oude envelop – maar ook heel veel, nooit eerder gepubliceerde (familie)foto’s.

Het familieleven lijkt bijna heilig voor McCartney. Liefdevol als altijd vertelt hij in De Lyrics over zijn ouders, zijn overleden echtgenote Linda (van wie hij wel bereid is toe te geven dat ze niet zo’n heel goede toetseniste was), zijn kinderen en zijn huidige vrouw Nancy Shevell. Wie zo beroemd is als McCartney heeft een gedegen thuisfront nodig, dat is duidelijk.

Onzintekst

Zijn beroemdheid weerhoudt McCartney er niet van gebruik te maken van het openbaar vervoer. Op sociale media zie je ze wel opduiken: kiekjes van hem in de metro of in een dubbeldekker. Dat staren begrijpt hij wel, zegt hij, hij kijkt zelf ook graag naar anderen, maar van opdringerige types houdt McCartney niet: “Sommige mensen komen meteen op je af en zeggen: ‘Hé man, hoe gaat het nou?’ Soms willen ze je ook een boks geven. Er zijn ook mensen die geen woord zeggen. Dat zijn de mensen met wie ik ga praten,” zegt hij in De Lyrics.

In het hoofdstuk rond Yesterday vertelt hij dat de muziek voor het nummer er het eerst was. Om het te kunnen zingen werd even gewerkt met een onzintekst. Dus niet ‘Yesterday, all my troubles seemed so far away’, maar ‘Scrambled eggs, oh my baby, how I love your legs’. Wisten Beatlesvorsers allang natuurlijk, maar zelfs zij zullen opkijken bij de bekentenis bij het nummer Her Majesty (een altijd als grap opgevat, ultrakort liedje over koningin Elizabeth): McCartney vond de Queen vroeger ‘best een lekker ding’.

Interessant om te lezen is hoezeer McCartney bij het schrijven van teksten werd beïnvloed door literatuur. James Joyce, Lewis Caroll, Harold Pinter, T.S. Elliot; ze speelden allemaal een rol. En dan openbaart hij zich in De Lyrics ook nog als een groot liefhebber van beeldende kunst. We wisten dat hij ook zelf wel eens een penseel pakt (de hoes van Egypt Station was een werk van eigen hand), hier lezen we dat hij zeker vijfhonderd schilderijen maakte, daartoe aangezet door zijn vriend Willem de Kooning, die op verschillende plekken in het boek opduikt.

Wetenswaardigheden

David Bowie compleet is een geheel ander boek dan De Lyrics. Het is onderdeel van een Franse serie van soortgelijke boeken over de groten van de popmuziek. Muziekjournalist Benoît Clerc schreef in die serie eerder al een deel over Queen. David Bowie compleet is een lekker boek om in te bladeren, het is voor Bowiefans ook een handig boek om dingen in te kunnen opzoeken, maar iets echt nieuws heeft Clerc niet te bieden.

Een beetje raar boek is het soms ook. Bij veel besproken albums en singles duikt een kadertje op met extra wetenswaardigheden. ‘Voor de David Bowiefan’ staat daar dan telkens boven. Maar dit hele boek is toch voor fans van Bowie? Merkwaardig is ook de verklarende woordenlijst achter in het boek, waarin Benoît Clerc zo diep door de knieën gaat dat hij zich lijkt te richten tot compleet onnozelen. Bij het lemma ‘songwriter’ verklaart hij: ‘Engelse term die duidt op de schrijver-componist van een song.’

Een personenregister ontbreekt dan weer. We kunnen dus niet snel opzoeken of in David Bowie compleet iets wordt gezegd over Paul McCartney. In De Lyrics, wel voorzien van zo’n register, komt Bowie tweemaal voor. McCartney noemt hem in een passage over de opkomst van glamrock en hij komt voor in het hoofdstuk over het Beatlesnummer Birthday.

De stotter in de zin ‘I would like to dance / Take a cha-cha-cha-chance’ werd geïnspireerd door hoe Roger Daltrey zong in My Generation van The Who, vertelt McCartney. Hij weet zeker dat Bowie voor die cha-cha-cha-cha-stotter in het nummer Changes op zijn beurt werd geïnspireerd door The Beatles. En dat is is prima, vindt hij: ‘Songwriters nemen het stokje over, houden het even vast en geven het weer door.’