Kunstenaar Marcel van Eeden liet zich inspireren door Van Goghs ‘Gasfabriek’

Kunstenaar Marcel van Eeden (56) tekent alleen foto’s, schilderijen en illustraties na die al bestonden voordat hij geboren werd. Nieuw is dat hij nu ook foto’s presenteert, foto’s die betrekking hebben op dingen die vroeger gebeurd zijn. In het archief van Den Haag kwamen foto’s tevoorschijn van de Haagse gasfabriek, die werden gemaakt voordat het complex in 1924 gesloopt werd.

De foto’s zijn gomdrukken, een techniek die uit de negentiende eeuw stamt en waarvan het tonale bereik nogal beperkt is. Vrij vertaald: de foto’s zien er nogal groezelig uit. “Het is een serie van 27 foto’s. Het gaat niet alleen over die plek, maar vooral over die dag waarop Van Gogh de Gasfabriek heeft gemaakt. Om daar te kunnen komen.”

Betaalde opdracht

“Theo het is bijna miraculeus!!!” Op 11 maart 1882 was Vincent van Gogh ongelooflijk blij met zijn eerste betaalde opdracht. Hij was een paar maanden daarvoor naar Den Haag verhuisd, vastbesloten om zich hier op het kunstenaarschap te richten. Zijn oom Cor, die kunsthandelaar in Den Haag was, had twaalf stadsgezichten ‘kleine pentekeningen, gezichten van s’Hage’ bij zijn neef besteld, voor 2 gulden 50 per stuk. In de daaropvolgende dagen gaat Van Gogh aan de slag.

De jonge tekenaar experimenteerde met ongebruikelijke standpunten. Terwijl de Haagse schilders zich destijds tevreden stelden met Oudhollandse ophaalbruggetjes en stemmingsvolle grijze wolkenpartijen, richtte Van Gogh zijn blik op de desolate rafelranden van de stad, waar de nieuwe tijd oprukte in de vorm van een groot station, een fabriek of een stadsparkje.

Gesloopt in 1924

Een van de tekeningen toont de toenmalige gasfabriek in Den Haag. Drie gashouders op een rij, achter een veld met een blubberig slootje. Van Eeden kende deze tekening al langer, maar ontdekte dat de plek die Vincent in beeld heeft gebracht vlakbij zijn appartement is. Van Eeden ging samen met de staf van het Van Gogh Museum op zoek naar de achtergronden van de tekening.

Van Eeden: “De gashouders bestaan niet meer, die zijn in 1924 afgebroken. Toen hebben ze er een vuilverbranding gebouwd en die is inmiddels ook weg. De grond is geloof ik zo vervuild dat het terrein voorlopig niet gebruikt kan worden. Nu is er een parkje, het heet de Verademing.”

Krantenknipsels

Er liggen ook archiefstukken over de Haagse gasfabriek op de tentoonstelling, samen met krantenknipsels uit maart 1882 en documentatie over de productie van gas in de negentiende eeuw.

Het project van Van Eeden is een zoektocht naar iets dat er niet meer is. “Het is ook onmogelijk om het te vinden. Dat is een beetje de tragiek van de tentoonstelling, dat je dat voortdurend probeert. Er is iets, maar je komt er niet bij. Je ziet foto’s en tekeningen van een moment waarop ik niet bestond. En ik kan niet bij dat moment komen zolang ik besta.”

De Gasfabriek: Van Eeden & Van Gogh.
T/m 11 december in het Van Gogh Museum