Klimaatroman ‘De Nieuwe Wildernis’: rauw leven in de laatste natuur

Het begint met een mokerslag. Terwijl om haar heen het ­krekellied aanzwelt, de zon staat al hoog aan de hemel, begraaft Beatrice het onvolgroeide meisje van wie ze zojuist is bevallen. Ze heeft zelf in zand en hete lucht met haar ene hand het kleine lijfje – was ze vijf maanden zwanger geweest, zes, zeven? – naar buiten moeten helpen, terwijl ze met haar andere hand een neerduikende ekster had moeten afweren. De gieren en coyotes groe­peren zich al.

Geen ziekenhuiskamer, geen arts en verpleegkundigen, geen zoemende apparaten en schone lakens, zoals bij haar bevalling acht jaar eerder van dochter Agnes. Nu staat alles in het teken van kaal, rauw overleven in De nieuwe wildernis, de dystopische debuutroman van de Amerikaanse Diane Cook, van wie eerder de verhalenbundel Mens vs. Natuur verscheen. Die verhalen speelden aan het einde van de wereld en ook in deze klimaatroman lijkt dat het geval. Er is een Stad, die nauwelijks meer leefbaar is. Smog verduistert de hoge, uitpuilende flats, de laatste tien bomen staan op het punt om te verdwijnen en jonge kinderen sterven als gevolg van een verscheurende hoest.

Bea behoort tot de uitverkorenen, al was de keuze noodgedwongen. Toen de vijfjarige Agnes bloed begon op te geven, besloten zij en haar vriend Glen deel te nemen aan een experiment – een onderzoek naar de wisselwerking tussen mens en natuur, een interactie die niet meer bestaat, omdat al het land wordt gebruikt voor hulpbronnen of opslag van (giftig) afval.

In een groep van twintig zorgvuldig geselecteerde mensen werden ze, voorzien van rudimentaire kaarten, de Wildernisstaat ingestuurd – het laatst overgebleven natuurgebied. Volgens de regels van het Handboek en onder controle van Rangers, die er met een straf­puntensysteem op toezien dat zij als nomaden rondtrekken en zo min mogelijk sporen achterlaten.

Toenmalige maatschappij

Drie jaar later, daar waar de roman begint, is de groep – het Collectief – uitgedund tot elf. Poema’s, steenverschuivingen, kolkende rivieren; ze zijn aan de dood gewend geraakt. In de Wildernis is sterven even gewoon gebleken als leven en blijkt weinig ruimte voor empathie, laat staan vreugdevolle gevoelens. En dat terwijl ‘vroeger’, ‘in de toenmalige maatschappij,’ de gedachte heerste dat je door een nauwe band met de natuur een beter mens werd.

Als gevolg van het leven buiten is Agnes aangesterkt en aangescherpt en zij vergroeit met haar omgeving – ze weet niet beter. In Bea echter groeien, zeker na de doodgeboorte van haar baby, het verzet en een verlangen naar het leven in de Stad. Cook bezingt de band, het wegduwen en aantrekken van moeder en dochter, in de ‘ballades’ van Beatrice en Agnes – de eigenlijke kern die het verhaal voortstuwt en bij tijd en wijle ook hartverscheurend maakt.

De interactie in de groep is zeer herkenbaar; geestig zijn de observaties van Agnes in haar eigen door flora en fauna gevormde denk­wereld als er Nieuwelingen bij de groep komen en het groepsproces weer een geheel nieuwe dynamiek krijgt: wie is de solitaire bok, wie de dominante hinde, wie sterft het eerst?

Te veel research

Maar de beschrijvingen van dalen, vlakten, woestijnen en gebergten waar het gezelschap doorheen wordt gejaagd, gaan vervelen. En ook de details van het nomadenbestaan (jagen, ­villen, roken, looien) zijn wel veel van hetzelfde. In haar nawoord betuigt de auteur haar erkentelijkheid aan de stammen in wier voorouderlijk land haar personages rondtrekken, van Northern Paiute en Shoshone tot Washoe. Iets te veel geëtaleerde research, dus.

Naast de Eerstelingen en de Nieuwelingen, die in Grote Voettochten vol ontberingen van Station naar Station trekken om zich als proefkonijnen door de Rangers te laten doorlichten, ontstaat er intussen een kaste van Indringers. Deze Afvalligen, zoals ze zichzelf liever noemen, zijn de Stad met gevaar voor eigen leven ontvlucht en beschouwen de leden van het ­Collectief als slaafse luxepoppetjes.

Van wie is de Wildernis? Voor wie is de Wildernis? En hoe (on)barmhartig is de Wildernis ? De plot en subplots die zich gaandeweg ontspinnen, laten zich lezen (of bekijken – ik zie de filmserie al voor me) als een variant op The Hunger Games, waarin machtsmanipulators heersen, het Collectief en de consensus het onderspit delven en de keuzes zich uiteindelijk beperken tot die ene: doden of gedood worden.

Want zo verkondigt de Baas de uitkomst van het ‘onderzoek’: je kunt geen Wildernis hebben mét mensen.